งานฉลองรัฐธรรมนูญ ครั้งแรกนั้น รัชกาลที่ 7 และสมเด็จพระราชินี ได้เสด็จฯ ทอดพระเนตร

“…พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ประทับที่หน้าพลับพลาสูงหน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ ด้านนอกพระบรมมหาราชวัง รถม้าประดิษฐานรัฐธรรมนูญวิ่งอยู่บนถนนสนามไชย เป็นภาพงานฉลองรัฐธรรมนูญครั้งแรก ในปี พ.ศ. 2475 แต่ไม่น่าจะใช่วันที่ 10 ธันวาคม เพราะจากการหาข้อมูลเพิ่มเติมที่มีเพียงน้อยนิดของงานฉลองรัฐธรรมนูญในปี พ.ศ. 2475 พบว่ามีการจัดงาน 3 วัน คือ วันที่ 10-12 ธันวาคม แต่ที่แน่ๆ คือเป็นภาพแรกที่ผมเห็นรัชกาลที่ 7 เสด็จฯ ไปร่วมงานฉลองรัฐธรรมนูญ ซึ่งคงเป็นครั้งแรกและครั้งเดียวเท่านั้น เพราะในปี พ.ศ. 2476 เกิดเหตุการณ์การปราบกบฏบวรเดชและงานฉลองรัฐธรรมนูญก็จัดขึ้นหลังเหตุการณ์นี้ที่เพิ่งผ่านมาไม่กี่เดือน…”

ข้อความนี้เป็นข้อความคำตอบข้อสงสัยจากที่ผมเขียนจดหมายถึงท่านบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม ในประเด็นข้อสงสัยเกี่ยวกับภาพประกอบบทความในศิลปวัฒนธรรม ฉบับเดือนมิถุนายน 2555 (น. 102) ภาพเปิดบทความ “หอมเอยหอมดอก ‘ราตรีประดับดาว’ เจ้าเป็นราตรีประดับใคร?” โดย คุณดนัย พลอยพลาย ภาพนี้เป็นภาพรัชกาลที่ 7 และสมเด็จพระราชินี มีคำบรรยายใต้ภาพว่า “พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ประทับที่หน้าพลับพลาสูง” ผมสงสัยขึ้นมาทันทีว่าพระองค์ท่านทั้งสองเสด็จฯ งานพิธีอะไร? ที่ไหน? ซึ่งท่านบรรณาธิการได้พิจารณาลงในหน้าจดหมายของ ศิลปวัฒนธรรม ฉบับเดือนกันยายน 2555 (น.13-15)

ขอเขียนถึงประเด็นความเดิม ให้ผู้อ่านท่านอื่นเข้าใจที่มาที่ไปสักเล็กน้อย คำตอบของข้อสงสัยมาจากการผมเข้าไปท่องโลกในอินเทอร์เน็ต (เมื่อกรกฎาคม 2555)ได้เข้าไปดูในบล็อก “บันทึกชีวิต โดย ชีพธรรม คำวิเศษณ์” โดยค้นข้อมูลจาก Google พิมพ์คำว่า “รัฐธรรมนูญ” ดูไปเรื่อยๆ จนเข้าไปอ่านบล็อกนี้ที่คุณชีพธรรมเขียนไว้เมื่อ “MONDAY, NOVEMBER 22, 2010” หรือ 22 พฤศจิกายน 2553 ว่า

“ภาพเก่าสมัยพระราชทานรัฐธรรมนูญ 2475 ของ พลเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา หัวหน้าคณะราษฎร 2475 ภาพที่ท่านเห็นเหล่านี้ ผู้เป็นเจ้าของคือ พลเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) หัวหน้าคณะราษฎร ผู้ก่อการอภิวัฒน์ 2475 ได้ทำการรวบรวมเก็บไว้ โดยผมได้รับมอบจากคณะนายทหารผู้ดูแลพิพิธภัณฑ์ของพระยาพหลฯ ที่ค่ายปืนใหญ่พหลโยธิน จังหวัดลพบุรี ภาพเหล่านี้เป็นภาพพระราชทานรัฐธรรมนูญ 10 ธันวาคม 2475 เป็นบรรยากาศภายในและภายนอกพระที่นั่งอนันตสมาคม รวมถึงการจัดงานเฉลิมฉลองวันรัฐธรรมนูญที่มีกฎหมายสูงสุดปกครองประเทศพร้อมกับมีการเดินสวนสนาม ปัจจุบันการจัดงานวันฉลองรัฐธรรมนูญไม่มีแล้วขอเชิญทุกท่านชมภาพหายากของพระยาพหลพลพยุหเสนา”

คุณชีพธรรมลงภาพในบล็อกหลายภาพ บางภาพเคยเห็นผ่านตามาแล้ว แต่หลายภาพก็มิเคยเห็นมาก่อนเลย ภาพทั้งหมดน่าจะมีมากกว่านี้อยู่ในอัลบั้มรูปขนาดใหญ่ที่จัดทำโดยกรมแผนที่ และมอบให้กับพระยาพหลพลพยุหเสนา ทุกภาพที่ติดในอัลบั้มรูปมีคำบรรยาย ภาพที่คุณชีพธรรมถ่ายมาลงในบล็อกนี้ยังเก็บรักษาในพิพิธภัณฑ์ของพระยาพหลฯ ที่ค่ายปืนใหญ่พหลโยธิน จังหวัดลพบุรี น่าสนใจไปดูอย่างยิ่ง

กลับมาที่ภาพที่เป็นคำตอบข้อสงสัย ผมพบว่ามีภาพหนึ่งที่คุณชีพธรรมลงในบล็อก ภาพนี้มีคำบรรยายติดใต้ภาพว่า “รัฐธรรมนูญประดิษฐานบนรถม้าสี่ ผ่านหน้าพระที่นั่ง” แม้ภาพนี้จะถ่ายอีกมุม แต่เป็นคำตอบให้กับอีกภาพที่ผมสงสัย (อ่านคำตอบย่อหน้าแรกครับ) และท่านบรรณาธิการก็ได้ลงจดหมายข้อสงสัยและคำอธิบายข้อสงสัยของผมเป็นที่เรียบร้อยแล้ว

งานมหกรรมหนังสือระดับชาติ ครั้งที่ 18 เมื่อตุลาคม 2556 ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ ผมได้ซื้อหนังสือ “สมุดภาพ พระยาพหลพลพยุหเสนา ภาค 1” โดย คุณธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ แห่งสำนักพิมพ์ต้นฉบับเป็นผู้จัดพิมพ์ เป็นหนังสือสมุดภาพที่ยอดเยี่ยม ขอยกนิ้วให้คุณธงชัยครับ

ภาพทั้งหมดมาจากอัลบั้มรูปขนาดใหญ่ที่จัดทำโดยกรมแผนที่ และมอบให้กับพระยาพหลพลพยุหเสนา และยังเก็บไว้ในพิพิธภัณฑ์ของพระยาพหลฯ คุณธงชัยน่าจะได้รับลิขสิทธิ์ภาพในการจัดพิมพ์จากทายาทเจ้าคุณพหลฯ ในนามของมูลนิธิพลเอกพระยาพหลฯ และท่านผู้หญิงบุญหลง พลพยุหเสนา และคาดว่าจะต้องมีการพิมพ์สมุดภาพภาคต่อไปเป็นแน่นอน รอชมอยู่นะครับคุณธงชัย

ภาพในสมุดภาพพระยาพหลฯ มีการพิมพ์ภาพ งานฉลองรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2475 อยู่ด้วย ซึ่งก็เป็นภาพชุดเดียวกับที่คุณชีพธรรมถ่ายภาพมาลงในบล็อก แต่ในสมุดภาพพระยาพหลฯ ลงพิมพ์ภาพครบถ้วนทั้งอัลบั้มภาพ

ส่วนหลักฐานใหม่จากสมุดภาพเก่าที่ผมได้มาพิเศษมากครับ ในสมุดภาพพระยาพหลฯ โดยคุณธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ และในหนังสือ “คณะราษฎรฉลองรัฐธรรมนูญ” หรือหนังสือ “ศิลปะสถาปัตยกรรมคณะราษฎร” งานเขียนของอาจารย์ชาตรี ประกิตนนทการ ก็ไม่มีภาพพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เสด็จฯ งานฉลองรัฐธรรมนูญ ครั้งแรกใน พ.ศ. 2475 ที่จัดภายในวังสราญรมย์ แต่ในสุมดภาพเก่านี้มี

สมุดภาพเก่าเป็นอัลบั้มภาพของอาจารย์มณฑนา นวรัตน์ ณ อยุธยา ผมเกือบไม่ได้ข้อมูลมาเลยถ้าวันที่ซื้อสมุดภาพนี้มาเอามาเพียงส่วนภาพในซองที่ผู้ขายระบุว่า “งานฉลองรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2475 ภาพ ร. 7+บรรยากาศ” ผมถามเพิ่มเติมว่ามีภาพอีกไหม ก็เลยได้เหมามาหมดทั้งชุดของอัลบั้มภาพอื่นๆ แต่ไม่ใช่งานฉลองรัฐธรรมนูญ พบภาพลูกศิษย์มอบภาพถ่ายและเขียนถึง ทำให้ทราบว่าเป็นอัลบั้มภาพของอาจารย์มณฑนา นวรัตน์ ณ อยุธยา อาจารย์มณฑนาน่าจะเกษียณอายุราชการที่โรงเรียนวัดราชาธิวาส

ภาพจากสมุดภาพเก่าของอาจารย์มณฑนา มีภาพถ่ายงานฉลองรัฐธรรมนูญปีอื่นๆ ด้วย แต่ไม่แน่ใจว่าปีพุทธศักราชไหนบ้าง เพราะไม่มีข้อความระบุชัดแบบภาพรัชกาลที่ 7 และสมเด็จพระราชินีที่อาจารย์เขียนระบุไว้ว่า “งานรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2475”

ภาพถ่ายงานฉลองรัฐธรรมนูญที่พิเศษไม่พบในภาพงานฉลองรัฐธรรมนูญอื่นๆ คือมีภาพถ่ายเวลากลางคืน คิดเล่นๆ ว่าอาจนอกเวลาราชการช่างภาพของหน่วยราชการไม่สะดวกในการไปถ่าย แต่อาจารย์มณฑนาไปถ่ายภาพได้

อ่านเพิ่มเติม :

• “10 ธันวาคม” วันรัฐธรรมนูญ กับพระราชหฤทัยร.7 จากฉบับชั่วคราวถึง “ฉบับถาวร”
• วันรัฐธรรมนูญ วันหยุดสำคัญยิ่งบนปฏิทินสยามยุคหนึ่ง ไม่ใช่แบบที่เห็นกันในวันนี้
• พานรัฐธรรมนูญ : การช่วงชิงอำนาจหลังปฏิวัติบนสัญลักษณ์ศักดิ์สิทธิ์
• 27 มิถุนายน 2475 รัชกาลที่ 7 พระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับ “ชั่วคราว” แก่ คณะราษฎร

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่ 

---

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 26 มีนาคม 2562