วังบางขุนพรหม เป็นที่ประทับในสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รวมทั้งเป็นที่ประทับในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต พระราชโอรสในรัชกาลที่ 5 ประสูติแต่สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี วังนี้ขึ้นชื่อว่าเป็น 1 ใน 4 ต้นตำรับอาหารชาววัง นอกเหนือจากวังพญาไท วังสระปทุม และวังสวนสุนันทา แล้ว “ห้องเครื่องวังบางขุนพรหม” ในยุคก่อนมีบรรยากาศอย่างไร

เปิดห้องเครื่องวังบางขุนพรหม

นริศ จรัสจรรยาวงศ์ ผู้เขียน “ตำรับสร้าง(รส)ชาติ” (สำนักพิมพ์มติชน) เล่าในหนังสือว่า สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี ทรงสืบเชื้อสายจากสายตระกูลบุนนาค เกือบครึ่งหนึ่งของข้าหลวงในสำนักนี้จึงมาจากตระกูลบุนนาค รวมทั้งตระกูลชูโต ตระกูล ณ บางช้าง และตระกูลศิริสัมพันธ์

นริศยังอ้างอิงบทสัมภาษณ์ของ ฟ้ารุ่ง ศรีขาว ที่สัมภาษณ์ มณี บุรารักษ์ ข้าหลวงพี่เลี้ยงของ ม.ร.ว. จัตุมงคล โสณกุล พระนัดดาในกรมพระนครสวรรค์วรพินิต ซึ่งเล่าถึงบรรยากาศห้องเครื่องวังบางขุนพรหมไว้บางช่วงบางตอนว่า (จัดย่อหน้าใหม่โดย กอง บก. ศิลปวัฒนธรรม)

“เรื่องอาหารการกินในวัง จะมี ‘ห้องเครื่อง’ ใญ้ใหญ่แยกออกไปตรงท้ายตำหนักทางริมน้ำ หุงข้าวกระทะใหญ่ๆ ทีละ 3 กระทะ ใช้ไม้พาย แล้วคนในวังทุกคนไปเอากับข้าวที่นั่นมารับประทาน เอาปิ่นโตไปใส่กับข้าว

ทุกครอบครัวมีปิ่นโต เอาปิ่นโตไปไว้แล้วเขียนชื่อที่ปิ่นโต เขาจะจัดกับข้าวใส่ปิ่นโตให้ ส่วนข้าวสวยก็ไปตักเอาเอง ถึงเวลาก็ไปเอาปิ่นโต ของใครก็ของคนนั้น บางทีก็มีไข่เจียวและกับข้าว 2-3 อย่าง

วันหนึ่งหมดข้าวไปกี่กระทะไม่ทราบ คนหุงข้าวเขาขายข้าวตังด้วย เราไปกับผู้ใหญ่ ตามเขาไปทางห้องเครื่อง เอาปิ่นโตไป ยังนุ่งกางเกงกับเสื้อติดกัน เคยถ่ายรูปตรงกรงนกอยู่หน้าออฟฟิศของทูลกระหม่อมฯ (กรมพระนครสวรรค์วรพินิต-กอง บก.) มี 2-3 กรง กรงใหญ่ๆ

เจ้าหน้าที่ในห้องเครื่องก็โอ้โหมันเยอะแยะเหลือเกิน 20-30 คนเต็มไปหมด และยังมีกุ๊กบนตำหนักทูลกระหม่อมฯ แต่อยู่ชั้นล่างของตำหนักเรียก ‘เจ๊กเย็น’ เขาเป็นคนจีนที่ทำกับข้าวฝรั่ง สำหรับเครื่องคงจะมีทั้งกับข้าวไทยกับข้าวฝรั่ง เล่ากันว่า เวลาตั้งเครื่องขึ้นถวายต้องเตรียมหมูหวานไข่เค็มในเครื่องทุกครั้ง

ในห้องเครื่อง คนตำน้ำพริกก็ตำแต่น้ำพริก คนย่างปลาดุกก็ย่างปลาดุกอย่างเดียวเลยไม่ต้องทำอย่างอื่น”

ห้องเครื่องภายในวังบางขุนพรหม จึงไม่เพียงปรุงอาหารตามตำรับชาววังถวายเจ้านายเท่านั้น แต่ยังเป็นที่ที่ชาววังบางขุนพรหมสามารถฝากท้องให้อิ่มหนำได้อย่างเป็นสุข

อ่านเพิ่มเติม :

• เปิดที่มา “อาหารชาววัง” 4 วังขึ้นชื่อ มีวังอะไรบ้าง?
• เค้กโปรดของในหลวงรัชกาลที่ 9 คือเค้กอะไร?
• เมนูโปรด สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระภรรยาเจ้าในรัชกาลที่ 5 คืออะไร?

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

ฟ้ารุ่ง ศรีขาว. “เปิดชีวิตข้าหลวงจากรั้ววังบางขุนพรหม อยู่กับ ‘เจ้านาย’ อย่างไร หลัง 2475”.

นริศ จรัสจรรยาวงศ์. ตำรับสร้าง(รส)ชาติ. กรุงเทพฯ : มติชน, 2567. (สั่งซื้อออนไลน์ที่เว็บไซต์ สนพ. มติชน ได้ที่นี่)

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 18 ธันวาคม 2567