เจ้าดารารัศมี พระภรรยาเจ้าในรัชกาลที่ 5 สิ้นพระชนม์ด้วยสาเหตุใด?

เจ้าดารารัศมี พระราชชายา พระนาม ว่า อึ่ง เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์ รัชกาลที่ 5 ตรัส ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า พระนางวิกตอเรียขอเจ้าดารารัศมีเป็นบุตรบุญธรรม
เจ้าดารารัศมี พระราชชายา

เจ้าดารารัศมี พระภรรยาเจ้าในรัชกาลที่ 5 สิ้นพระชนม์ด้วยสาเหตุใด?

เจ้าดารารัศมี พระราชชายา ทรงเป็นพระภรรยาเจ้าในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อรัชกาลที่ 5 สวรรคตใน พ.ศ. 2453 ต่อมาใน พ.ศ. 2457 เจ้าดารารัศมีได้กราบทูลขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จกลับไปประทับ ณ นครเชียงใหม่ เป็นการถาวร ทรงปฏิบัติพระกรณียกิจทั้งด้านพุทธศาสนา การศึกษา การเกษตร อย่างต่อเนื่อง กระทั่งเจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์ด้วยพระอาการประชวรเมื่อ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2476

พระอาการประชวรของเจ้าดารารัศมี

รศ. (พิเศษ) นพ. เอกชัย โควาวิสารัช สูตินรีแพทย์ที่มีประสบการณ์กว่า 35 ปี ผู้สนใจศึกษาประวัติศาสตร์ และนำหลักการทางวิทยาศาสตร์การแพทย์มาวิเคราะห์อาการป่วยของบุคคลสำคัญในประวัติศาสตร์ โดยอิงจากหลักฐานชั้นต้นและชั้นรองเท่าที่สืบค้นได้มากที่สุด เพื่อนำข้อมูลมาประมวลและวิเคราะห์หาสาเหตุการเจ็บป่วยอย่างมีหลักการ ได้สันนิษฐานถึงเหตุสิ้นพระชนม์ของเจ้าดารารัศมีไว้ในผลงานเล่มล่าสุด “ชันสูตรประวัติศาสตร์ ไขปริศนาเหตุสิ้นพระชนม์” (สำนักพิมพ์มติชน) ว่า

เอกสารส่วนใหญ่เขียนไว้คล้ายคลึงกันว่า พระองค์สิ้นพระชนม์ด้วยพระโรคพระปัปผาสะพิการ เช่น

หนังสือ “49 ราชินีไทย” โดย พิมาน แจ่มจรัส ปรากฏข้อความที่เกี่ยวข้องกับพระอาการประชวรดังนี้

“…ในวันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2476 ขณะที่พระราชชายาเจ้าดารารัศมี ประทับอยู่ที่พระตำหนักสวนเจ้าสบาย อำเภอแม่ริม ได้เริ่มประชวรพระปัปผาสะพิการ กระเสาะกระแสะเรื่อยมา นายแพทย์ทางเชียงใหม่ได้พยายามถวายการพยาบาลอย่างเต็มที่ แต่พระอาการก็ยังไม่ทุเลา

เจ้าแก้วนวรัฐฯ จึงเชิญเสด็จมาประทับที่คุ้มรินแก้ว อำเภอเมืองเชียงใหม่ เพื่อแปรสถาน แต่พระอาการก็ไม่ดีขึ้น เจ้าแก้วนวรัฐฯ จึงได้สั่งซื้อเครื่องเอ็กซเรย์ชนิดย้ายที่ได้จากชะวา ส่งมาทางเครื่องบิน ต้องสิ้นเงิน 4,200 บาท มาฉายดูพระปัปผาสะ

แม้กระนั้นพระอาการก็มีแต่ทรุดลง ในวันที่ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2476 เวลา 15.14 น. พระราชชายาเจ้าดารารัศมีก็สิ้นพระชนม์ ศิริพระชนมายุได้ 60 ปี 3 เดือน 13 วัน…”

ชันสูตรประวัติศาสตร์ ไขปริศนาเหตุสิ้นพระชนม์ เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์
หนังสือ “ชันสูตรประวัติศาสตร์ ไขปริศนาเหตุสิ้นพระชนม์”

ยกเว้นหนังสือ “เรื่องของแม่” พระนิพนธ์ใน พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลฉัตร ที่ทรงเคารพนับถือเจ้าดารารัศมีเป็น “เจ้าย่า” ที่ให้ข้อมูลต่างออกไปว่า พระองค์ประชวรด้วย พระโรควัณโรค

“…เด็จพ่อ (พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน-ผู้เขียน) ทรงได้รับการกระทบกระเทือนพระทัยอีกครั้งเมื่อได้ข่าวการประชวรของเจ้าย่า (เจ้าดารารัศมี พระราชชายา-ผู้เขียน) ที่จริงเจ้าย่าทรงพระประชวรด้วยวัณโรคมาหลายปีแล้ว แต่ในระยะหลังก่อนวันประสูติครบ 60 พระชันษา พระอาการกระเตื้องขึ้น ท่านทรงนึกสนุกว่าจะจัดงานอย่างไรบ้าง แต่เมื่อทรงทราบเรื่องพระองค์บวรเดชเท่านั้น พระอาการก็กลับทรุดลงเรื่อยๆ จนถึง พ.ศ. 2476 จึงสิ้นพระชนม์…”

เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี เจ้าดารารัศมี พระราชชายา
พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี กับเจ้าดารารัศมี พระราชชายา

เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์ด้วยสาเหตุใด?

รศ. (พิเศษ) นพ. เอกชัย เล่าว่า พระโรคพระปัปผาสะพิการ น่าจะมีความหมายว่า ปอดเสียสภาพเดิมไป หรือมีรอยโรคที่ปอด ซึ่งเจ้าดารารัศมีประชวรมานาน อย่างน้อยก็น่าจะตั้งแต่ช่วงหลังจากที่พระองค์เสด็จกลับไปประทับ ณ นครเชียงใหม่ อย่างถาวรเมื่อ พ.ศ. 2457

ทว่ายังมี พระโรควัณโรค ที่พระองค์เจ้าวิมลฉัตรทรงพระนิพนธ์ถึงพระอาการประชวรของเจ้าดารารัศมีไว้ และพระอาการดีขึ้นก่อนวันคล้ายวันประสูติ 60 ปี เมื่อวันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2476

ข้อพิจารณาคือ พระประวัติตอนนี้ต่างจากข้อความในหนังสือ “49 ราชินีไทย” ที่บอกว่า พระองค์เริ่มประชวรเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2476 ซึ่งหากนับถึงวันที่เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์คือวันที่ 9 ธันวาคม ปีเดียวกันนั้น จะเป็นเวลาไม่ถึง 6 เดือน

ดังนั้น ช่วงที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จเลียบมณฑลพายัพเมื่อ พ.ศ. 2469 เจ้าดารารัศมีน่าจะยังไม่ประชวร หรืออาจยังไม่ปรากฏพระอาการประชวรมากนัก เพราะทรงเป็นผู้จัดการพระราชพิธีรับเสด็จทั้งหมด ทำให้อย่างมากสุดพระองค์น่าจะประชวรไม่เกิน 7 ปี

รศ. (พิเศษ) นพ. เอกชัย จึงชันสูตรพระโรคพระปัปผาสะพิการเป็น 2 โรค คือ พระโรควัณโรคพระปัปผาสะ (วัณโรคปอด) และพระโรคพระปัปผาสะอุดกั้นเรื้อรัง (โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง)

อย่างไรก็ตาม นายแพทย์เจ้าของผลงาน “ชันสูตรประวัติศาสตร์ ไขปริศนาเหตุสิ้นพระชนม์” สันนิษฐานว่า จากหลักฐานชั้นต้นทั้งหมดที่มีในขณะนี้ ที่บรรยายว่าพระองค์เริ่มประชวรในช่วงที่มีพระชันษามาก ทรงมีพระอาการประชวรต่อเนื่องมาระยะหนึ่ง และต้องมีการถ่ายภาพรังสีในการติดตามรักษา พระอาการเหล่านี้สอดคล้องกับอาการของวัณโรคปอดชนิดทุติยภูมิ

ดังนั้น เจ้าดารารัศมีจึงมีแนวโน้มสิ้นพระชนม์ด้วยพระโรควัณโรคพระปัปผาสะ

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

เอกชัย โควาวิสารัช. ชันสูตรประวัติศาสตร์ ไขปริศนาเหตุสิ้นพระชนม์. กรุงเทพฯ : มติชน, 2567.


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 19 กันยายน 2567