เหตุใดรัชกาลที่ 5 ตรัสถึงเจ้าดารารัศมีว่า “ฉันผิดไปเสียแล้ว ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า แต่ฉันลืมตั้งจึงตาย”

เจ้าดารารัศมี พระราชชายา พระนาม ว่า อึ่ง เจ้าดารารัศมีสิ้นพระชนม์ รัชกาลที่ 5 ตรัส ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า พระนางวิกตอเรียขอเจ้าดารารัศมีเป็นบุตรบุญธรรม
เจ้าดารารัศมี พระราชชายา

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชโอรสและพระราชธิดารวมทั้งสิ้น 77 พระองค์ ในจำนวนนี้ พระเจ้าลูกเธอบางพระองค์สิ้นพระชนม์เมื่อเจริญพระชันษาได้เพียงไม่กี่ปี อาทิ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี พระราชธิดาที่ประสูติแต่เจ้าดารารัศมี พระราชชายา ที่ทรงมีพระชันษา 3 ปี 4 เดือน กับอีก 19 วัน คราวนั้น รัชกาลที่ 5 ถึงกับตรัสว่า “ฉันผิดไปเสียแล้ว ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า แต่ฉันลืมตั้งจึงตาย”

พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสีสิ้นพระชนม์ พระราชธิดารัชกาลที่ 5 ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า แต่ฉันลืมตั้งจึงตาย
พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี

พระประวัติ “พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี”

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี (อ่านว่า วิ-มน-นาก-นะ-พี-สี) ประสูติเมื่อวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2432 ต่อมารัชกาลที่ 5 โปรดให้มีพิธีขึ้นพระอู่ เมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน ปีเดียวกัน

สมเด็จพระบรมชนกนาถพระราชทานนามพระเจ้าลูกเธอพระองค์นี้ว่า “วิมลนาคนพีสี” แปลว่า “ผู้ประเสริฐไม่มีมลทินของเมืองเชียงใหม่” เนื่องด้วยประสูติแต่เจ้าดารารัศมี ซึ่งทรงเป็นพระธิดาในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 7 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร และเป็นพระเจ้าประเทศราชของสยาม

อย่างไรก็ตาม เมื่อพระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสีเจริญพระชันษาได้ไม่กี่ปี ก็ทรงมีพระอาการประชวร กระทั่งสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435 ปรากฏในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 9 แผ่นที่ 48 วันที่ 26 กุมภาพันธ์ ร.ศ. 111 (พ.ศ. 2435) ความตอนหนึ่งว่า

“…พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี ประชวรลงในวันที่ 21 กุมภาพันธ์ รัตนโกสินทร์ศก 111 เวลาเย็น มีพระอาการพระองค์ร้อนเล็กน้อย แลพระอาเจียน

พระสุขมาลบริหารว่าเปนพระโรคเพื่อพระวาโยเปนพิศม์ ได้ประกอบพระโอสถถวาย ครั้นเวลา 2 ทุ่มเศษ บันทมหลับไป จนเวลา 5 ทุ่มเศษ มีพระอาการหนัก ให้กระตุกแลหายพระไทยเหนื่อยหอบไม่สดวก หมอประกอบพระโอสถแก้ก็ไม่สามารถที่จะทำพระโรค ซึ่งเปนอยู่นั้นให้หายฤาทุเลาลงไปได้

หมอรัชได้ตรวจพระอาการว่า เปนพระโรคลมจับหทัย ยังหาทันที่จะประกอบพระโอสถถวายไม่ พอเวลา 5 ทุ่มเศษ พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสีสิ้นพระชนม์ คำนวณพระชนม์พรรษาตามสุริยคติกาลได้ 3 ปี 4 เดือน กับ 19 วัน ฤานับเรียงวันได้ 1238 วัน…”

เจ้าดารารัศมี พระราชชายา รัชกาลที่ 5 ตรัส ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า แต่ฉันลืมตั้งจึงตาย
เจ้าดารารัศมี พระราชชายา

“ฉันผิดไปเสียแล้ว ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า แต่ฉันลืมตั้งจึงตาย”

หลังจากพระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสีสิ้นพระชนม์ รัชกาลที่ 5 ทรงเสียพระทัยอย่างยิ่ง พระองค์ทรงมีพระราชดำรัสกับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ว่า “ฉันผิดไปเสียแล้ว ลูกเขาควรจะเป็นเจ้าฟ้า แต่ฉันลืมตั้งจึงตาย”

หากพิจารณา “พระยศ” ของพระราชโอรสหรือพระราชธิดาในรัชกาลที่ 5 จะแบ่งได้เป็น 3 ลำดับชั้นยศ ขึ้นอยู่กับพระยศของ “แม่” คือ

สมเด็จเจ้าฟ้าชั้นเอก คือพระราชโอรสและพระราชธิดาที่ประสูติแต่พระภรรยาเจ้าชั้นลูกหลวง เรียกลำลองว่า “ทูลกระหม่อม”

สมเด็จเจ้าฟ้าชั้นโท คือพระราชโอรสและพระราชธิดาที่ประสูติแต่พระภรรยาเจ้าชั้นหลานหลวง เรียกลำลองว่า “สมเด็จ”

พระองค์เจ้า คือพระราชโอรสและพระราชธิดาที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดา (สตรีสามัญชน) เรียกลำลองว่า “เสด็จ”

พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี ที่ทรงมีพระยศเป็นพระองค์เจ้า จึงอยู่ในลำดับที่ 3 คือ “แม่” เป็นเจ้าจอมมารดา

เรื่องพระราชดำรัสรัชกาลที่ 5 ในประเด็นนี้ นงเยาว์ กาญจนจารี อธิบายไว้ในหนังสือ “ดารารัศมี” ว่า

“ความข้อนี้หากพิจารณาความหมายอย่างลึกซึ้งมีความสำคัญเป็นอันมากๆ เพราะแสดงให้เห็นว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงตระหนักในพระราชหฤทัยตลอดเวลาว่า พระราชชายาหาใช่บุคคลชั้นสามัญเช่นเจ้าจอมอื่นๆ ที่เป็นธิดาของข้าราชการผู้ใหญ่ซึ่งเป็นบุคคลสามัญไม่ หากแต่ทรงเป็นเจ้าเพราะพระธิดาของพระเจ้าแผ่นดินเหมือนกัน

ถึงแม้ว่าจะเป็นพระเจ้าแผ่นดินประเทศราชเพราะตามกฎมณเฑียรบาลนั้น พระราชโอรสพระราชธิดาซึ่งจะทรงได้รับพระมหากรุณาฯ สถาปนาเป็นเจ้าชั้นสมเด็จเจ้าฟ้าเมื่อแรกประสูตินั้นจะต้องเป็นพระราชโอรสพระราชธิดาที่พระมารดาทรงเป็นเจ้า และทรงเป็นมเหสีในตำแหน่งสมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชเทวี พระนางเจ้า พระราชเทวี และพระอรรคชายาเธอ”

ต่อมาใน พ.ศ. 2451 เมื่อเจ้าจอมมารดาดารารัศมีกราบบังคมทูลขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตกลับไปเยือนเมืองเชียงใหม่ รัชกาลที่ 5 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเจ้าจอมมารดาดารารัศมีขึ้นเป็น เจ้าดารารัศมี พระราชชายา นับเป็นพระภรรยาเจ้า 1 ใน 9 พระองค์ในรัชกาลที่ 5

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

เอกชัย โควาวิสารัช. ชันสูตรประวัติศาสตร์ ไขปริศนาเหตุสิ้นพระชนม์. กรุงเทพฯ : มติชน, 2567.


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 1 ตุลาคม 2567