| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
เมืองอโยธยา ตั้งอยู่ในพิกัดที่ปัจจุบันเป็นสถานีรถไฟอยุธยาและพื้นที่โดยรอบ ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีคูน้ำคันดิน แผนผังเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดใหญ่ นับเป็นเมืองที่มีความสำคัญ เก่ากว่าทั้งกรุงศรีอยุธยา รวมทั้งเก่ากว่าสุโขทัย แต่ “อโยธยา” กลับเป็นเมืองที่ถูกด้อยค่า ซ้ำยังถูกบังคับให้สูญหาย
สุจิตต์ วงษ์เทศ นักโบราณคดีและนักประวัติศาสตร์ เล่าว่า อโยธยาเก่ากว่าสุโขทัยราว 100 ปี ปรากฏหลักฐานบ่งชี้ว่า อย่างน้อยเมื่อราว พ.ศ. 1750 เมืองอโยธยาถือกำเนิดแล้วตั้งแต่ก่อนเหตุการณ์พ่อขุนผาเมืองและพ่อขุนบางกลางหาว ร่วมทัพขับไล่ขอมสบาดโขลญลำพง
ดังนั้น กรุงสุโขทัยเกิดหลังกรุงอโยธยา
อโยธยาเริ่มราว พ.ศ. 1650 กาฬโรคระบาดราวเรือน พ.ศ. 1890 ตำนานเรียกโรคห่า แต่ถูกเข้าใจผิดเป็นอหิวาต์ มีการย้ายศูนย์กลางอำนาจจากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก ขนานนามใหม่ว่า “กรุงเทพทวารวดีศรีอยุธยา” (เพื่อแก้อาถรรพ์)
ส่วนเหตุที่ทำไมเมืองอโยธยาถึงถูกบังคับให้สูญหายมากว่า 150 ปีแล้วนั้น สุจิตต์บอกว่า เรือน พ.ศ. 2400 ชนชั้นนำสยามเชื่อตามนักค้นคว้าจากยุโรปว่า “ชนเชื้อชาติไทย” มีถิ่นกำเนิดในจีน (ลุ่มน้ำแยงซี) แล้วอพยพหนีการรุกรานของจีนลงมาตั้งหลักแหล่งในไทย ตั้งกรุงสุโขทัย เมื่อเมืองสุโขทัยเสื่อมอำนาจ จึงมีกรุงศรีอยุธยา โดยไม่มีอโยธยา
อย่างไรก็ตาม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำรัสเมื่อปี 2450 ทรงทักท้วงว่า อโยธยา เป็นเมืองต้นกำเนิดของอยุธยา อโยธยาซึ่งอยู่ทางตะวันออกของอยุธยา เป็นเมืองมีก่อนการสร้างอยุธยา นับเป็นต้นประวัติศาสตร์สยาม
สุจิตต์ยังบอกด้วยว่า จิตร ภูมิศักดิ์ นักประวัติศาสตร์และนักคิด ก็พูดถึงประเด็นนี้เช่นกันว่า อโยธยาสืบเนื่องเป็นอยุธยา และให้ความสำคัญต่ออโยธยาว่า เป็นต้นทางลัทธิรามและตระกูลราม (คู่กับสุพรรณภูมิ ลัทธิอินทร์, ตระกูลอินทร์) อยู่ในหนังสือ “สังคมไทยลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ก่อนสมัยศรีอยุธยา” (เขียนก่อน พ.ศ. 2509 พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2526)
ขณะที่ปี 2509 ศรีศักร วัลลิโภดม ซึ่งขณะนั้นเป็นอาจารย์ประจำคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ได้แสดงหลักฐานรอบด้านทางประวัติศาสตร์โบราณคดีและมานุษยวิทยาว่า อโยธยาเป็นเมืองเก่าของอยุธยา ไว้ในหนังสือ “สังคมศาสตร์ปริทัศน์”
ทว่าหลังปี 2475 ลัทธิชาตินิยมแบบทางการได้สถาปนา “กรุงสุโขทัย” เป็นราชธานีแห่งแรก ส่วนกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีต่อจากกรุงสุโขทัย ทำให้ “เมืองอโยธยา” หายไปจากความรับรู้ในประวัติศาสตร์กระแสหลัก
“ปัจจุบัน อโยธยาถูกบังคับสูญหาย เพราะขัดกับความเชื่อว่าสุโขทัยเป็นราชธานีแห่งแรกของชนเชื้อชาติไทย ทั้งนี้ โดยระบบราชการรวมศูนย์ และระบบการศึกษาผูกขาดด้านประวัติศาสตร์โบราณคดี เลื่อมใสลัทธิชาตินิยม คลั่ง ‘ชนเชื้อชาติไทย’” สุจิตต์ ปิดท้าย
อ่านเพิ่มเติม :
- “อโยธยา” ในเอกสารและตำนานเก่าแก่ อยู่ร่วมสมัยกับ “สุโขทัย-ล้านนา”
- “กรุงอโยธยา” ศูนย์กลางอำนาจแห่งแรกของไทย
อ้างอิง :
สุจิตต์ วงษ์เทศ. “พงศาวดารอโยธยาศรีรามเทพนคร ฉบับ มานิต วัลลิโภดม: อโยธยา เก่าแก่กว่าสุโขทัย ต้นกำเนิดอยุธยา ต้นแบบรัตนโกสินทร์” วันที่ 21 เมษายน 2566.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 15 กุมภาพันธ์ 2567
