ศิลปะรุ่นแรกที่ปรากฏที่เมืองศรีมโหสถอยู่ที่ริมสระแก้ว, ที่ประกอบด้วยช้าง, สิงห์ และมกร

ตัวมกร (Makara) นี่แหละเป็นตัวกำหนดอายุของศิลปะ, เพราะในประวัติศาตร์ศิลป์ของอินเดียมีวิวัฒนาการที่เห็นได้ชัดเจน

ครั้งแรกชาวอินเดีย (ที่ไม่ค่อยสนใจทะเล) ชอบใจที่เห็นปลาโลมา (ปลาที่มีงวงช้าง) ในศิลปะกรีก-โรมัน จึงรับเข้ามา

ต่อมาศิลปิน (ที่ไม่ถนัดสัตวศาสตร์) ได้พัฒนา “ปลาที่มีงวง” ให้มีขาอย่างสิงห์ และหางอย่างหงส์ จึงกลายเป็นมกร (สัตว์ประสม) ที่เรารู้จักทุกวันนี้ วิวัฒนาการนี้ใช้เวลาหลายร้อยปี และเราไม่ทราบว่าเริ่มต้นเมื่อไร, แต่มกรเพิ่งกลายเป็นสัตว์ประสมที่เรารู้จักราวพุทธศตวรรษที่ ๑๐-๑๑ สมัยคุปตะตอนปลาย

“ปลามีงวงช้าง” ที่ปรากฏตามขอบสระแก้วน่าจะสะท้อนศิลปะอมราวดีรุ่นแรกครั้งพุทธศตวรรษที่ ๗-๑๐

คัดข้อมูลจาก : หนังสือ “ฝรั่งหายคลั่ง (หรือยัง)”. โดย ไมเคิล ไรท. มติชน. ๒๕๕๑