“เวียงจันทน์” เมืองหลวงของลาว หรือแท้จริงต้องเขียนว่า “เวียงจันท์” ?

พระธาตุหลวง หรือ พระเจดีย์โลกะจุฬามณี แห่ง เวียงจันทน์ ประเทศลาว เมื่อปี 1957
พระธาตุหลวง หรือ พระเจดีย์โลกะจุฬามณี แห่งเวียงจันทน์ ประเทศลาว เมื่อปี 1957 (ภาพ : library.wisc.edu)

ปกติเรามักจะเห็นคนส่วนใหญ่เขียนชื่อเมืองหลวงของ สปป.ลาว ว่า “เวียงจันทน์” แม้แต่ราชบัณฑิตก็กำหนดเอาไว้ว่าต้องเขียนเช่นนี้ แต่ สุจิตต์ วงษ์เทศ นักโบราณคดี-ประวัติศาสตร์ กลับเสนอต่างออกไป เป็น “เวียงจันท์”

เพราะอะไร?

Advertisement

นิตยสารศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 19 ฉบับที่ 2 เดือนธันวาคม พ.ศ. 2540 มีบทความหนึ่งที่น่าสนใจ คือ “กำเนิดเวียงจัน ตำนานพญานาค-บุรีฤๅสร้าง” เขียนโดย มหาสิลา วีระวงส์ นักประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมชาวลาว ว่าด้วยจุดเริ่มต้นของเวียงจันทน์ รวมไปถึงที่มาของชื่อ “เวียงจันทน์” ว่ามาจากอะไร

ครั้งนี้จึงขอหยิบยกประเด็นเรื่องชื่อมาให้ได้อ่านกัน ตามที่บทความได้นำเสนอไว้ โดยมหาสิลากล่าวถึงที่มาของชื่อเวียงจันทน์ว่ามาจาก “ดอกจันทน์” แบ่งออกได้เป็น 3 เรื่องเล่า ดังนี้…

“อย่างไรก็ตามเถิด ชื่อนครเวียงจันที่เรียกว่าเวียงจัน ตามตำนานนิทาน ๓ ฉบับ ซึ่งได้กล่าวมานี้ พอจะสรุปใจความได้ว่า เหตุที่ได้ชื่อว่า ‘เวียงจัน’ นั้น ก็เพราะ ไม้จันทน์ เป็นเครื่องหมาย คือ

๑. หนังสือพงศาวดารไทย ของพระบริหารเทพธานี กล่าวว่าเมืองนี้ล้อมด้วยไม้จันทน์ จึงเรียกว่าเวียงจันทน์ 

๒. หนังสือนิทานขุนบรมอ้างว่า พระมหาปาสมันต์เอาตำนานมาจากเมืองเขมร มาอ่านแล้ว บอกว่า ตรงปากปาสักนั้น พระฤๅษีเอาหลักไม้จันทน์ฝังหมายไว้ (จึงเรียกว่าเวียงจันทน์เช่นกัน)

๓. หนังสือพื้นเมืองบุรีจัน บอกว่า พระฤๅษีสามพี่น้องมาจากภูเขาควาย แล้วได้เอาหลักไม้คูนและไม้จันทน์มาฝังหมายไว้ที่หัวดอนสักขระนทีดอน (เกาะ) นั้นจึงเรียกว่า ดอกจันทน์

และเมืองนี้จึงได้นามว่าเวียงจันทน์ และไม้จันทน์นี้ภาษาบาลีใช้ว่า จันทนะ จึงมีคนนิยมเขียนเวียงจัน เป็น ‘เวียงจันทน์’ ด้วยประการฉะนี้”

นี่จึงเป็นเหตุผลว่าทำไมเมืองหลวงของลาวถึงเขียนว่าเวียงจันทน์ และคนไทยส่วนใหญ่ก็ใช้คำนี้มาเนิ่นนาน

ทว่ายังมีอีกคำหนึ่งที่ใช้กัน นั่นคือ “เวียงจันท์” ซึ่งเจ้าของบทความก็คาดว่าน่าจะเกิดมาจาก “สุจิตต์ วงษ์เทศ” ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดี ตั้งแต่สมัยก่อตั้งนิตยสารศิลปวัฒนธรรม เมื่อ พ.ศ. 2522 

เหตุผลที่ทำให้ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดีใช้คำว่า “เวียงจันท์” เป็นเพราะอ้างอิงจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สามารถเชื่อถือได้

“ข้าพเจ้าเคยเรียนถาม… ว่าทำไมท่าน (สุจิตต์ วงษ์เทศ) เลือกเขียนคำว่า ‘เวียงจัน’ เป็น ‘จันท์’ ไม่ใช้ ‘จันทน์’? ท่านกรุณาให้ความกระจ่างว่า ตามตำนานปรัมปราความเป็นมาของเมืองนี้ที่เกี่ยวกับจันทน์ อันมากมายหลายเรื่องนั้น เป็นเพียงนิทาน เป็นแค่เรื่องแต่งเล่าให้พิสดารเท่านั้นเองเชื่อถือไม่ได้ 

แต่ที่ท่านใช้ ‘จันท์’ นั้นก็เพราะเขียนตามชื่อ พระยาจันทบุรีฯ เจ้าเมืองคนหนึ่งที่เคยครองเมืองนี้ มีตัวตนจริงในประวัติศาสตร์ เชื่อถือได้ จึงเขียนเป็นเวียงจันท์ด้วยเหตุฉะนี้มา”

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง : 

http://legacy.orst.go.th/?knowledges=ชื่อเมืองหลวง-๕-ตุลาคม-๒

มหาสิลา วีระวงส์. กำเนิดเวียงจัน ตำนานพญานาค-บุรีฤๅสร้าง. ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 19 ฉบับที่ 2 เดือนธันวาคม, 2540.


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 19 เมษายน 2567