ส่อง “ปลา” ที่ชาวอยุธยากินเป็นอาหารหลัก เป็นปลาประเภทไหน จับกันที่ใด?

ภาพถ่าย คน สุโขทัย จับ ปลา ในช่วง ฤดูปลาขึ้น วิถีชีวิตคนสุโขทัย
ภาพถ่ายเก่าบรรยากาศการจับปลาใน “ฤดูปลาขึ้น” ที่สุโขทัย

“ปลา” ถือเป็นแหล่งโปรตีนและวัตถุดิบสำคัญของชาว “อยุธยา” เนื่องจากในอดีตมีความเชื่อว่า การกินเนื้อสัตว์ใหญ่หรือสัตว์สี่ขาเป็นเรื่องผิดบาป และขัดกับความเชื่อทางศาสนา จึงทำให้มนุษย์อยุธยาเลือกสรรกินปลาเป็นหลัก 

ว่าแต่พวกเขากินปลาชนิดใด แล้วแหล่งดักจับสัตว์น้ำเหล่านี้อยู่ที่ไหนกัน?

เรื่องราวที่หลายคนน่าจะไม่เคยรู้นี้ ปรากฏอยู่ในหนังสือ “มนุษย์อยุธยา ประวัติศาสตร์สังคม จากข้าวปลา หยูกยา ตำรา SEX” (สำนักพิมพ์มติชน) โดย กำพล จำปาพันธ์ กล่าวไว้ว่า…

ส่วนปลานั้น ส่วนใหญ่จะเป็นปลาน้ำจืดที่จับหาได้เป็นอันมากตามแม่น้ำลำคลอง โดยเฉพาะในช่วงเวลาฤดูน้ำหลาก ผู้คนในเขตที่ราบภาคกลางซึ่งมีวิถีชีวิตแบบริมฝั่งแม่น้ำ มักจะปลูกบ้านเรือนโดยยกพื้นสูงเหนือพื้นดินและมีเรือติดไว้ที่ใต้ถุนหรือไม่ก็ผูกไว้กับเสาเรือน ลักษณะอาคารบ้านเรือนเช่นนี้เป็นประโยชน์อย่างมากต่อการใช้ชีวิตในช่วงฤดูน้ำหลาก 

ฉะนั้นแม่น้ำลำคลองที่ไหลผ่านเปรียบเหมือนเส้นโลหิตของกรุงศรีอยุธยามีชื่อเรียกต่างๆ ได้แก่ แม่น้ำเจ้าพระยา, แม่น้ำลพบุรี, แม่น้ำป่าสัก, แม่น้ำน้อย, หนองโสนหรือบึงพระราม, คลองสระบัว, คลองสวนพู, คลองมหาพราหมณ์, คลองคูจาม (ปท่าคูจาม), คลองมหาภาค, คลองขุนละคอนไชย, คลองมหาไชย, คลองนายก่าย, คลองประตูจีนหรือคลองประตูข้าวเปลือก, คลองท่อหรือคลองฉะไกรใหญ่, คลองฉะไกรน้อย, คลองประตูเทษหมี, คลองแกบ, คลองฝาง”

จากข้อมูลดังกล่าวคงตอบข้อสงสัยที่ค้างคาใจใครหลายคนเกี่ยวกับ “ปลา” และแหล่งจับสัตว์น้ำในสมัยอยุธยาอยู่ไม่น้อย

นอกจากนี้ ด้วยภูมิศาสตร์ที่เต็มไปด้วยแม่น้ำลำคลองไหลผ่าน จึงทำให้ชาวอยุธยาสามารถจับปลาไว้บริโภคได้จำนวนมาก โดยใช้เวลาเพียง 1 ชั่วโมง แถมไม่ได้มีเพียงแค่ปลา ทว่าอุดมสมบูรณ์ไปด้วยบรรดาสัตว์น้ำมากมาย เช่น กุ้ง, หอยนางรม, เต่า รวมไปถึง ปลาไหล

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 22 พฤศจิกายน 2566