อาการครบ “32” มีความหมายอย่างไร? นับอะไรบ้าง?

จารึกวัดโพธิ์ว่าด้วยการแพทย์แผนไทย (ภาพจากมติชนออนไลน์)

คำว่า “อาการครบ 32” (บ้างเขียน อาการครบสามสิบสอง) หรือบางครั้งพูดสั้นๆ ว่า “ครบ 32” เป็นคำที่ได้ยินกันบ่อย เช่น บรรดาแม่ๆ ที่ตั้งครรภ์ หรือกำลังจะคลอด ก็จะหวังว่าให้ลูกของตนมี “อาการครบ 32”, ใครที่ผ่านอุบัติเหตุใหญ่น้อยมาได้ด้วยดี ญาติพี่น้องรวมทั้งเจ้าตัวก็เบาใจมักจะบอกได้ว่า “อาการยังครบ 32”

“อาการ” คำนี้ นอกจากหมายถึงสภาพที่เป็นอยู่หรือที่เป็นไป หรือกิริยาท่าทาง เช่น อาการซึมเศร้า, อาการตื่นเต้น ยังหมายถึงส่วนต่างๆ ของร่างกาย อันได้แก่ อวัยวะภายนอก และอวัยวะภายใน ซึ่งคือความหมายที่ใช้ในบทความนี้

จำนวนนับ “32” ที่กล่าวข้างต้นหมายถึงอะไรบ้าง? มีที่มาที่ไปอย่างไร?

คำตอบนี้อ้างอิงตามการแพทย์แบบทฤษฎีธาตุของไทย ที่ถือว่าร่างการมนุษย์ประกอบด้วยธาตุทั้ง 4 ชนิด ได้แก่ ธาตุดิน, ธาตุน้ำ, ธาตุลม และธาตุไฟ

บรรดาธาตุทั้ง 4 ธาตุดินกับธาตุน้ำ จัดว่าเป็นธาตุที่เกิดขึ้นก่อนเป็น “ธาตุเจ้าเรือน” คนไทยจึงถือว่าธาตุดินและธาตุน้ำต้องมีความครบถ้วนบริบูรณ์อยู่ก่อนสุขภาพอนามัยจึงจะปกติดี ดังที่เรียกกันว่า มี “อาการครบ 32”

อาการครบ 32 จึงประกอบด้วยธาตุดิน 20 ประการ รวมกับธาตุน้ำ 12 ประการ ดังนี้

ธาตุดิน มีคุณสมบัติอยู่กับที่ นิ่ง คงตัว หมายถึงองค์ประกอบในส่วนที่เป็นโครงสร้างที่ทำให้ทั้งระบบคงรูปร่างอยู่ได้ ในระบบการแพทย์ไทยจำแนกอวัยวะที่ประกอบกันเป็นร่างกายไว้เป็นธาตุดิน 20 ประการ ได้แก่ ผม, ขน, เล็บ, ฟัน, หนัง, เนื้อ, เส้นและเอ็น, กระดูก, เยื่อในกระดูก, ม้าม, หัวใจ, ตับ, ผังผืด, ไต, ปอด, ไส้ใหญ่, ไส้น้อย, อาหารใหม่, อาหารเก่าและมันในสมอง (มันสมอง)

ธาตุน้ำ มีคุณสมบัติที่ซึมซาบทำให้อ่อนตัว เป็นตัวกลางที่ทำให้สิ่งต่างๆ ไหลเวียนไป หมายถึง องค์ประกอบส่วนที่เป็นของเหลว การแพทย์ไทยจำแนกเป็นธาตุน้ำ 12 ประการ ได้แก่ น้ำดี, เสลด, หนอง, เลือด, เหงื่อ, มันข้น, มันเหลว, น้ำตา, น้ำ, น้ำมูก, ไขข้อ และน้ำปัสสาวะ

เมื่อมีธาตุดินและธาตุน้ำครบถ้วน จึงมีสำนวนที่ว่า มีอาการครบ 32 หมายถึงการมีอวัยวะต่างๆ ครบถ้วนสมบูรณ์ ไม่มีความพิกลพิการ ส่วนธาตุลมและธาตุไฟมาอาศัย ซึ่งธาตุทั้งสองมีรายละเอียด ดังนี้

ธาตุลม หมายถึง พลังขับดันภายในระบบร่างกายที่มีการเคลื่อนไหวหมุนเวียน จำแนกเป็นธาตุลม 6 ประการ ได้แก่ ลมสำหรับพัดตั้งแต่ปลายเท้าตลอดศีรษะ, ลมสำหรับพัดตั้งแต่ศีรษะตลอดปลายเท้า, ลมสำหรับพัดอยู่ในท้องแต่นอกลำไส้, ลมสำหรับพัดในลำไส้และในกระเพาะ, ลมสำหรับพัดทั่วร่างกาย และลมสำหรับหายใจเข้าออก

ธาตุไฟ หมายถึง พลังงานที่ให้ความอบอุ่น ความร้อน และเผาไหม้ จำแนกไว้ 4 ประการ คือ ไฟสำหรับอุ่นกาย, ไฟสำหรับระส่ำระสาย, ไฟสำหรับเผาให้แก่คร่ำคร่า และไฟสำหรับย่อยอาหาร

นอกจากนี้ ตามคติของไทยจะถือกันว่า เมื่อบุคคลใดสิ้นชีวิต ธาตุลมกับธาตุไฟซึ่งเป็น “ธาตุอาศัย” จะดับสิ้นไปก่อน ทิ้งร่างกายไปก่อน โดยลมหายใจเข้าออกเป็นลมที่จะหมดไปเป็นลมสุดท้าย และไฟที่อุ่นกายจะหมดไปเป็นไฟสุดท้าย ขณะที่ธาตุดินและธาตุน้ำยังคงอยู่ก่อนจะค่อยๆ เสื่อมสลายตามหลัง

แน่นอนว่าเมื่อมีสำนวน “อาการครบ 32” หรือ “ครบ 32” ในทางตรงกลับกัน ก็ต้องมีคำพูดว่า “อาการไม่ครบ 32” หรือ “ไม่ครบ 32” ถ้าไปพบเจอกับใครสักคนที่ดูขาดๆ เกินๆ, เพี้ยนๆ, แปลกๆ ฯลฯ เช่นกัน

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่ 


ข้อมูลจาก :

ชาติชาย มุกสง. “2475 กับการปฏิวัติรสชาติอาหาร : จากกินเพื่ออยู่สู่กินเพื่อชาติ และการต่อสู้ทางวัฒนธรรมของรสชาติในสังคมไทยร่วมสมัย” ใน, จาก 180 ปี ร.ศ. 130 ถึง 80 ปี ประชาธิปไตย, สถาบันนโยบายศึกษา, 2556.


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 12 กันยายน 2565