| ผู้เขียน | สุจิตต์ วงษ์เทศ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
เมืองกำแพงเพชร น่าจะเริ่มขยับขยายจากเมืองนครชุมตั้งแต่พะงั่วคุ้มครองสุโขทัย เรือน พ.ศ. 1900 สำเร็จในแผ่นดินเจ้านครอินทร์ แล้วเพิ่มเติมเรื่อยๆ ไม่ได้เสร็จในคราวเดียว
เจ้านครอินทร์สถาปนาเมืองกำแพงเพชร มีหลักฐานบอกไว้ในจารึกกฎหมายลักษณะโจร พ.ศ. 1940 [ปีนี้ยังไม่ได้ครองอยุธยา] พบในเมืองเก่าสุโขทัย
จารึกบอกไว้ตอนต้นว่า พ.ศ. 1940 เสด็จขึ้นเสวยราชย์ ทำพิธีบรมราชาภิเษกที่เมือง “กำแพงเพชรบุรีศรีวิมลาสน์” ซึ่งเป็น “แดนพระธรรมราชสีมา” “ดุจดาวดึงสา”
สวรรค์ชั้นดาวดึงส์
เมื่อดูจากชื่อเมืองทั้งสามบนสองฝั่งแม่น้ำปิงที่เจ้านครอินทร์สถาปนา จะเห็นว่ามีนามเกี่ยวข้องสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ของพระอินทร์ คือ กำแพงเพชร, เทพนคร, ไตรตรึงษ์
พระนามเชื้อวงศ์สุพรรณภูมิองค์สำคัญเกี่ยวข้องนามพระอินทร์คือ เจ้านครอินทร์ หมายถึง เจ้าแห่งเมืองของพระอินทร์
ชื่อเมืองทั้งสามเกี่ยวข้องพระอินทร์ ดังนี้
กำแพงเพชร หมายถึง เมืองมีกำแพงป้อมปราการมั่นคงแข็งแรง และงดงามเสมือนเมืองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ของพระอินทร์ที่มีกำแพงทำด้วยแก้ว
กำแพงสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ มีกำแพงแก้วล้อมรอบเมือง และมีประตูโดยรอบ [ไตรภูมิพระร่วง]
ป่างองค์อมเรศอดิศร
ผ่านสมบัติในสุทัศน์นคร สถาวรไปด้วยทิพสวรรยา
เอาสูงพื้นหมื่นแสนพระเมรุมาศ เป็นอาสน์ทองรองดาวดึงสา
กว้างยาวหมื่นโยชน์คณนา ประดับปราการแก้วแกมกัน
สี่ทิศมีมหาทวาเรศ ระหว่างเขตหมื่นโยชน์ระยะคั่น
ประตูรายหมายยอดสำคัญพัน มีสระสวนทุกหลั่นทวาไร
[สมบัติอัมรินทร์คำกลอน ของ เจ้าพระยาพระพระคลัง (หน)]
เทพนคร หมายถึง เมืองเทวดา คือ พระอินทร์ [ตรงกับกรุงเทพมหานคร]
ไตรตรึงษ์ หมายถึง เมืองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ของพระอินทร์
ชื่อเมืองทั้งสามไม่ใช่ตำนานนิทาน แต่เป็นนามจริงสมัยเจ้านครอินทร์ และเป็นที่รับรู้สืบเนื่องถึงสมัยหลังๆ ดังนี้
- ไตรตรึงษ์เป็นนามเมืองและเป็นนามเจ้าเมือง พบในจารึกกฎหมายลักษณะโจร [พ.ศ. 1940] ทำขึ้นในแผ่นดินเจ้านครอินทร์ ดังนี้
“…พระราชมาตุละบพิตรมนตรีอนุชิต ลุงตนเลี้ยง…เจ้าเมืองไตรตรึง (ส์)”
มาตุละ คือ ลุง (เลี้ยง) ข้างแม่
- ไตรตรึงษ์, เทพนคร, กำแพงเพชร เป็นที่รับรู้สืบเนื่องถึงแผ่นดินบรมไตรโลกนาถ พบในยวนพ่าย [ตามลำดับจากใต้ขึ้นเหนือ]
ยวนพ่าย (โคลงดั้น) สรรเสริญพระเกียรติบรมไตรโลกนาถ ทั้งหมดมีโคลง-ร่ายรวม 294 บท ตอนท้ายโคลง 3 บท เจตนายกชื่อสามเมืองตามลำน้ำปิงจากอยุธยาขึ้นไปตามลำดับ [จากใต้ขึ้นเหนือ] เริ่มจากไตรตรึงษ์, เทพ (นคร), กำแพงเพชร เป็นคำถวายพระเกียรติเสมือนพระอินทร์
[289]
ชยชยยศโยคก้อง ไตรตรึงษ์
บุญเบิกเวียงทองปือ ไต่เต้า
[ยศกึกก้องไตรตรึงษ์ บุญบารมีผดุงบ้านเมืองเหมือนเต็มไปด้วยทองทุกหนแห่ง]
[290]
ชยชยานุภาพท้าว เทียมทิน-กรแฮ
เมืองเทพคนธรรพ์ฤๅ อยู่ถ้อย
[อานุภาพดังดวงทินกร ทั้งเมืองเทพ (นคร) เต็มไปด้วยเสียงไพเราะของคนธรรพ์สรรเสริญ]
[291]
ชยชยเมื่อปราบอ้อม กำแพงเพชร
ผืนแผ่นผายเสมา ออกกว้าง
[เมื่อปราบถึงเมืองกำแพงเพชร แผ่นดินก็กว้างขวาง]
พระเจ้าตากเป็นเจ้าเมืองตาก ไม่เคยเป็นเจ้าเมืองกำแพงเพชร
มักกล่าวกันทั่วไปว่าพระเจ้าตากเคยเป็น “พระยาวชิรปราการ” เจ้าเมืองกำแพงเพชร แต่แท้จริงไม่เคยเป็นตามนั้น เรื่องนี้ อ. นิธิ เอียวศรีวงศ์ มีคำอธิบายอย่างละเอียดอยู่ในหนังสือการเมืองไทยสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี (สำนักพิมพ์มติชน ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 8 พ.ศ. 2548 หน้า 100-105)
ราชทินนามของเจ้าเมืองกำแพงเพชร [ครั้งอยุธยา, รัตนโกสินทร์] ว่า “ออกญารามรณรงค์สงคราม” ส่วนชื่อตำแหน่งว่า “พระยาวชิรปราการ” ผูกบาลีโดยพระสงฆ์แต่งหนังสือจุลยุทธการวงศ์ ในสมัยรัชกาลที่ 2 กรุงรัตนโกสินทร์
อ่านเพิ่มเติม :
- “เมืองชากังราว” คือ เมืองพิชัย จ. อุตรดิตถ์ ไม่ใช่ “เมืองกำแพงเพชร”
- รัชกาลที่ 6 ทรงเล่าเรื่องโจรขุดกรุพระดังเมืองกำแพงเพชร
- ตามรอยภาพ “คนผมแดงกำแพงเพชร” เชื้อสายชาวลาวอพยพจากเวียงจันทน์
อ้างอิง :
เอกสารทอดน่องท่องเที่ยว มหัศจรรย์มหาศิลาแลง เมืองกำแพงเพชร โดย สุจิตต์ วงษ์เทศ. ตุลาคม 2562
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 6 พฤศจิกายน 2562
