| ผู้เขียน | สุทธาสินี จิตรกรรมไทย เจียจันทร์พงษ์ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ศาสนาพราหมณ์แพร่จากอินเดียเข้ามาสู่ดินแดนอุษาคเนย์ พร้อมๆ กับศาสนาพุทธตั้งแต่ราว พ.ศ. 1000 แล้วพราหมณ์ราชสำนักในสยามมีที่มาจากไหน?
ผศ. คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง นักวิชาการผู้เชี่ยวชาญศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ให้คำตอบประเด็นนี้ในหนังสือ “ภารตะ-สยาม? ผี พราหมณ์ พุทธ?” (สำนักพิมพ์มติชน) โดยเกริ่นถึงช่วงต้นที่ศาสนาพราหมณ์เข้ามาว่า
จากความคิดเรื่องชนชั้นวรรณะและความบริสุทธิ์ ทำให้เห็นว่าพราหมณ์ที่เข้ามาคงจะรังเกียจคนพื้นเมืองพอสมควร ซึ่งเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นในอินเดียเช่นกัน คือมองคนพื้นเมืองทั้งหลายว่าเป็นพวก “นิษาท” และ “นาค” หรือคนป่าเถื่อนไม่มีอารยธรรม
เมื่อศาสนาพราหมณ์มาถึงดินแดนนี้ จึงไปกระจุกอยู่กับชนชั้นสูงมากกว่า อาจเพราะนอกจากเรื่องความรังเกียจชาวบ้านชาวป่าแล้ว ศาสนาพราหมณ์มีคำสอนและประเพณีปฏิบัติที่ชนชั้นสูงเห็นว่านำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อนโยบายทางการเมืองการปกครองได้
พราหมณ์มีบทบาทในการประกอบพิธีกรรมสำคัญต่างๆ โดยเฉพาะพระราชพิธีบรมราชาภิเษก อย่างไรก็ดี ผศ. คมกฤช เห็นว่า สังคมไทยรับความเชื่อแบบพราหมณ์เฉพาะส่วนที่เกี่ยวข้องกับการสถาปนาความศักดิ์สิทธิ์ของระบบกษัตริย์ โดยไม่ได้รับศาสนาพราหมณ์ทั้งหมดมา
กษัตริย์และชนชั้นสูงจึงใช้พิธีของพราหมณ์ แต่ไม่ได้นับถือศาสนาพราหมณ์ แม้บางยุคจะมีความเชื่อแบบพราหมณ์เข้มข้น แต่ก็ยังคงนับถือศาสนาพุทธเป็นหลัก
พราหมณ์ราชสำนักในสยาม มีที่มาจากไหน?
“การรับเอาระบบศาสนาพราหมณ์เช่นนี้ดำรงอยู่ในสังคมเรามาเป็นเวลายาวนานตลอดทุกยุคสมัย พราหมณ์บางท่านเคยเล่าให้ผมฟังว่าต้นตระกูลของท่านนับย้อนไปได้ถึงสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรีซึ่งเป็นช่วงที่กลับมารับราชการกันใหม่แล้ว หลังจากที่สมัยเสียกรุงพวกพราหมณ์หนีไปอยู่ที่นครศรีธรรมราชกันหมด” ผู้เชี่ยวชาญศาสนาพราหมณ์-ฮินดู บอก
พราหมณ์เหล่านี้เรียกกันว่า “พราหมณ์สยาม” หรือ “พราหมณ์ราชสำนัก” ซึ่งเราจะเห็นท่านในพระราชพิธีต่างๆ
แม้พราหมณ์สยามจะมีรากเหง้าจากอินเดีย แต่ก็ถูกศาสนาพุทธ ศาสนาท้องถิ่น และธรรมเนียมชาวบ้านหล่อหลอมมาอย่างยาวนานหลายรุ่น จนกลายเป็น “คนไทย” ไปแล้ว
พราหมณ์สยามนับถือศาสนาพุทธ โดยบูชาเทพเจ้าควบคู่ไปด้วย เรื่องการถือข้อปฏิบัติ บางข้อก็ไม่ได้ถือแบบพราหมณ์อินเดีย เช่น ข้อห้ามเกี่ยวกับอาหาร พราหมณ์ไทยมีข้อห้ามกินปลาไหล วัว และสัตว์ที่พุทธศาสนาเถรวาทห้ามพระภิกษุฉันเท่านั้น แต่พราหมณ์ในอินเดียส่วนใหญ่เป็นมังสวิรัติ
นอกจากนี้ พราหมณ์สยามยังมีพิธีบวชที่คล้ายจะจำลองมาจากพิธีบวชพระภิกษุในศาสนาพุทธอีกด้วย
พราหมณ์สยามยังทำหน้าที่แทนนักบวชของศาสนาผีเดิม จึงสามารถประกอบพิธีเกี่ยวกับผีได้ เช่น การบวงสรวงดวงวิญญาณบูรพกษัตริย์และบุคคลสำคัญในอดีต การตั้งศาลพระภูมิ ยกเสาเอก การปัดเป่าสิ่งอัปมงคล ฯลฯ
พราหมณ์เหล่านี้แต่เดิมเคยรับใช้ในราชสำนัก กระทั่งสมัยรัชกาลที่ 9 ทรงมีพระบรมราชานุญาตให้พราหมณ์สามารถประกอบพิธีแก่ราษฎรได้ ความรับรู้เรื่องพราหมณ์จึงค่อยๆ กระจายในวงกว้าง
“เราจึงเพิ่งรู้จักและได้สัมผัสกับพราหมณ์ราชสำนักจริงๆ เมื่อไม่กี่สิบปีมานี้เอง” ผศ. คมกฤช ระบุ
อ่านเพิ่มเติม :
- “จตุรมาสยะ” วันเข้าพรรษาของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู
- “ภควัทคีตา” คัมภีร์แห่งการนำพามวลมนุษย์ข้ามพ้นสรวงสวรรค์ ที่มา “รบเถิดอรชุน”
- ถอดพิธีกรรมและความหมาย “สายธุรำ-สายธุหร่ำ” คติด้ายมงคลของพราหมณ์
- “พิธีโล้ชิงช้า” อดีตพระราชพิธีประจำปี ไม่ได้มีคนเสียชีวิตอย่างที่เข้าใจ?
อ้างอิง :
คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง. ภารตะ-สยาม? ผี พราหมณ์ พุทธ?. กรุงเทพฯ: มติชน, 2560
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 19 เมษายน 2568
