ผู้เขียน | ธนกฤต ก้องเวหา |
---|---|
เผยแพร่ |
เปิด 3 นามสกุล ที่ต้นตระกูลคือ “เจ้าพระยาธรรมา” เสนาบดีกรมวังแห่งกรุงรัตนโกสินทร์
“เจ้าพระยาธรรมา” หรือเสนาบดีกรมวัง เป็นตำแหน่งของหัวหน้า “กรมวัง” ผู้ดูแลรักษาพระราชมณเฑียรและพระราชวังทั้งชั้นนอกและชั้นใน คอยจัดการพระราชพิธีทั้งปวง และบังคับบัญชาข้าราชการฝ่ายหน้าซึ่งมีตำแหน่งในพระบรมมหาราชวัง รวมถึงข้าราชการฝ่ายในทั่วไป
จากภาระหน้าที่ข้างต้น ทำให้เจ้าพระยาธรรมามีกรมที่ได้บังคับบัญชามากกว่าจตุสดมภ์เสนาบดีอื่น ๆ โดยได้รับราชทินนามว่า ธรรมาธิกรณ์ เป็น “เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์”

สำหรับ เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ ในสมัยรัตนโกสินทร์ ที่ปรากฏหลักฐานว่าเป็น “ต้นตระกูล” ของสกุลดังที่สืบทอดมาถึงปัจจุบัน มีดังนี้
1. เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (บุญรอด) เป็นบุตรพระยามณเฑียรบาลแห่งกรุงศรีอยุธยา และเป็นอดีตพระยาธรรมาธิกรณ์แผ่นดินกรุงธนบุรี เนื่องจากมีความชอบในการติดตามรัชกาลที่ 1 ไปทำสงครามตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าตากสินฯ เป็นที่ซื่อสัตย์รักใคร่ในพระองค์ และรู้ขนบธรรมเนียมในกรมวัง รัชกาลที่ 1 จึงโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ แต่ภายหลังถูกให้เป็นพระยาศรีธรรมาธิราช ช่วยราชการกรมวังแทน
เจ้าพระยาศรีธรรมาธิราช (บุญรอด) เป็นต้นสกุล บุณยรัตพันธุ์
2. เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (สด) ข้าหลวงเดิมในกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท ได้เป็นพระยามณเฑียรบาลเมื่อรัชกาลที่ 1 อุปราชาภิเษก เข้าใจว่าโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์หลังจากกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทสวรรคตแล้ว (พ.ศ. 2346) เพราะการย้ายคนวังหน้าไปวังหลวงเป็นเรื่องใหญ่
พระยาธรรมาธิกรณ์ (สด) ถึงอสัญกรรมในสมัยรัชกาลที่ 2 เป็นต้นสกุล สุนทรศารทูล
4. เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (บุญศรี) เดิมเป็นมหาดเล็กในรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 2 ได้ออกไปเป็นนายเวรมหาดเล็กอยู่ในกรมหลวงพิทักษ์มนตรี พอสมัยรัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้เป็นที่จ่ารง ดูแลการโรงทอง แล้วเลื่อนเป็นเจ้าหมื่นไวยวรนาถ ตรวจตรากรมหมอ ตามด้วยเป็นพระยาพิพัฒนโกษา ปลัดทูลฉลอง ดูแลการช่างทำพระพุทธปฏิมากร
ครั้นถึงรัชกาลที่ 4 โปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระยามหาอำมาตย์ ให้ขึ้นไปเป็นแม่กองสักเลขฝ่ายหัวเมืองขึ้นในกรมมหาดไทย และเป็นเจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดีที่จตุสดมภ์ในกรมวัง ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 ทรงมีพระราชดำริเห็นว่าท่านชรามากแล้ว จึงโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี เป็นใหญ่ตามที่ในกรมวัง
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (บุญศรี) ถึงอสัญกรรมใน พ.ศ. 2417 เป็นต้นสกุล บุรณะศิริ
ภายหลังมีการยกเลิกตำแหน่งจตุสดมภ์ กรมวังเปลี่ยนเป็นกระทรวงวัง รัชกาลที่ 6 โปรดเกล้าฯ ให้พระยาอนุรักษ์ราชมณเฑียร (ม.ร.ว. ปุ้ม มาลากุล) เป็นเสนาบดีกระทรวงวัง และโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี เมื่อ พ.ศ. 2456
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (ม.ร.ว. ปุ้ม มาลากุล) นับเป็นขุนนางคนสุดท้ายที่ได้รับราชทินนามนี้
ทั้งนี้ เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (ม.ร.ว. ปุ้ม มาลากุล) มีพระอัยกาคือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ พระราชโอรสในรัชกาลที่ 2 และเป็นต้นราชสกุล “มาลากุล”

อ่านเพิ่มเติม :
- “5 นามสกุลแรกของไทย” เป็นนามสกุลของใคร
- 38 นามสกุลพระราชทานที่มีคำว่าเสวี ตระกูลอดีตข้าราชสำนักรัชกาลที่ 6
- 5 นามสกุล ที่ต้นตระกูลคือ “เจ้าพระยายมราช” เสนาบดีกรมเมืองแห่งกรุงรัตนโกสินทร์
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง :
ส. พลายน้อย. (2559). ขุนนางสยาม ประวัติศาสตร์ “ข้าราชการ” ทหารและพลเรือน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : มติชน.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 9 มกราคม 2567