“ครูบาศรีวิชัย” มรณภาพวันไหนกันแน่?

ครูบาศรีวิชัย ตนบุญแห่งล้านนา
ครูบาศรีวิชัย (ภาพ : มติชนสุดสัปดาห์)

ปริศนาอีกอย่างหนึ่งของ “ครูบาศรีวิชัย” ตนบุญแห่งล้านนา ผู้สร้างถนนขึ้นดอยสุเทพ คือ ครูบาศรีวิชัย มรณภาพวันไหนกันแน่? บางเอกสารก็ว่าเป็นวันที่ 20 กุมภาพันธ์ ไม่ก็ 21 กุมภาพันธ์ หรือแม้กระทั่ง 22 มีนาคม

สรุปแล้ว “ครูบาศรีวิชัย” มรณภาพวันไหน?

ถ้าหากว่าไปดูและวิเคราะห์ในคร่าวร่ำ (หรือค่าวร่ำ) บทประพันธ์ล้านนาประเภทหนึ่ง ซึ่งคล้ายคลึงก้ำกึ่งระหว่างกลอนและร่ายของภาคกลาง ชื่อเรื่องว่า “ค่าวฮ่ำจะเอาศพครูบาสีวิไชยมาเวียงลำพูน” เขียนขึ้นโดย พ่อน้อยจี๋ ศิษย์ที่ติดตามครูบาศรีวิชัยตั้งแต่ท่านมีชีวิต (ก่อนจะแปลไทยโดย พ่อครู อินทร สิงหนาท) จะสามารถบอกวันมรณภาพของครูบาศรีวิชัยได้อย่างดี

ค่าวฮ่ำจะเอาศพครูบาสีวิไชยมาเวียงลำพูน ได้ปรากฏข้อความว่าเหตุการณ์การเคลื่อนศพของครูบาศรีวิชัยเกิดขึ้นหลังจากที่ครูบาศรีวิชัย มรณภาพได้ประมาณ 1 ปีเต็ม 

ครูบาศรีวิชัยมรณภาพในวันอังคารและปีขาล ตามจันทรคติจะตรงกับ เดือน 6 เหนือ (หรือเดือน 4 ภาคกลาง) วันออก (หมายถึง ขึ้น) 3 ค่ำ หากเอาไปตรวจสอบกับหนังสือปฏิทิน 120 ปีแล้ว จะได้ตรงกับวันที่ “21 กุมภาพันธ์”

นอกจากนี้หากดูในสัมภาษณ์ของ “ครูบาทองสุข ธมฺมสโร” พระลูกศิษย์ที่ครูบาศรีวิชัยไว้วางใจมาก ยังเคยเล่าให้ฟังว่า ท่านอยากมรณภาพในวันและปีเดียวกับที่ท่านเกิด (ท่านชาตะวันอังคารและปีขาล) เนื่องจากในล้านนามีความเชื่อว่า ถ้าได้เกิดและตายในวันเดียวกัน จะถือว่าหมดบุญที่มาแล้ว เป็นการตายที่สมบูรณ์

ครูบาศรีวิชัยจึงอยากมรณภาพในวันอังคาร ปีขาล ท่านย้ำเตือนและถามลูกศิษย์ ขณะที่ท่านกำลังใกล้มรณภาพเสมอว่าเลยไปวันอังคารหรือยัง จนเมื่อท่านทราบ ท่านก็ละสังขารทันที

โดยวันเวลาที่ท่านมรณภาพเลยเวลาเที่ยงคืนไปนิดหน่อย จึงทำให้บันทึกหลายชิ้นเขียนไปว่าท่านมรณภาพวันที่ 20 กุมภาพันธ์ ซึ่งถ้ามองภาพรวม ก็ยังสามารถตีว่าท่านมรณภาพเมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ได้ 

แต่ถ้ายึดตามเจตนารมณ์ของท่านแล้ว คงจะต้องเป็นวันที่ 21 กุมภาพันธ์ 

ส่วนวันที่ 22 มีนาคม นี้ เกิดจากการตีความคลาดเคลื่อน ข้อมูลนี้ปรากฏครั้งแรกในหนังสือที่พระวิมลญาณมุนี อดีตเจ้าคณะจังหวัดลำพูน จัดทำเพื่อบำเพ็ญกุศลศพครูบาเจ้าศรีวิชัย ในปี 2482 ซึ่งการคาดการว่าครูบาศรีวิชัยเกิดวันที่ 22 มีนาคมนี้ บทความ “ไขปริศนาวันเวลาที่ ‘ครูบาเจ้าศรีวิชัย’ มรณภาพ 20 ก.พ. หรือ 21 ก.พ. หรือ 22 มี.ค.?” ของ เพ็ญสุภา สุขคตะ ในมติชนสุดสัปดาห์ อธิบายไว้ว่า…

“เป็นการนำระบบการนับเดือนทางจันทรคติไปเทียบกับภาคกลางแบบคร่าวๆ โดยไม่คำนึงถึงรายละเอียดปลีกย่อย คือคิดว่าในเมื่อโดยมาตรฐานแล้ว เดือน 6 เหนือ = เดือน 4 กลาง ดังนั้น คำว่าเดือน 4 ควรจะต้องเป็นมีนาคม และวันขึ้น 2 ค่ำ (หากยึดก่อนเที่ยงคืน) ในเดือนมีนาคม ก็จะตรงกับวันที่ 22 จึงได้ยึดเอาวันนั้นมาเป็นวันมรณะของครูบาเจ้าศรีวิชัย

ในความเป็นจริงแล้ว เมื่อเทียบกับตารางปฏิทิน 120 ปี พบว่าวันที่ 22 มีนาคม 2481 (หรือ 2482 ตามแบบใหม่) ตรงกับวันพุธ ไม่ใช่วันอังคาร ซ้ำยังเข้าสู่ปีเถาะ ล่วงเลยจากปีขาลไป อีกทั้งเดือนมีนาคมตั้งแต่วันที่ 21 เป็นต้นมาก็เข้าสู่เดือน 5 ภาคกลาง หรือเดือน 7 เหนือไปแล้ว ไม่ใช่เดือน 6 อีกต่อไป

สำหรับประเด็นการที่มีหนังสือบางเล่ม ระบุวันที่ 22 มีนาคม ด้วยเช่นกันนั้น เข้าใจว่าเป็นการเขียนตามการตีความของพระวิมลญาณมุนี ที่เผยแพร่ไว้ก่อนแล้ว เพราะหนังสือของพระวิมลญาณมุนีได้พิมพ์แจกอย่างแพร่หลายในช่วงบำเพ็ญกุศลศพครูบาเจ้าศรีวิชัยตอนที่เคลื่อนศพมาวัดจามเทวีหลังมรณภาพ 1 ปี…”

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

https://www.matichonweekly.com/column/article_51479


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 11 มิถุนายน 2567