| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ม.จ.จงจิตรถนอม ดิศกุล หรือ “ท่านหญิงจง” หรือ “ท่านหญิงใหญ่” (พ.ศ. 2429-2521) พระธิดาองค์ใหญ่ใน สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงมีฝีมือในการทำอาหารทั้งเมนูไทยและเมนูฝรั่งอย่างยิ่ง อาหารที่ ม.จ.จงจิตรถนอม รังสรรค์ขึ้นมาเป็นที่โปรดปรานของรัชกาลที่ 5 ทั้งยังเลื่องลือถึงขั้นเจ้าชายเดนมาร์กทรงเอ่ยปากชมอีกด้วย
ในวัยเยาว์ ท่านหญิงจง ประทับอยู่ในพระราชสำนัก พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และได้มีโอกาสฝึกฝนการทำอาหารแบบชาววัง
เรื่องฝีมือการปรุงอาหารของท่านหญิงจงเป็นที่เลื่องลือ อันเนื่องมาจากเมื่อรัชกาลที่ 5 ทรงพระประชวร ไม่ใคร่จะเสวยพระกระยาหาร พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี ได้ถวายน้ำพริกซึ่งท่านหญิงจงทรงปรุงถวาย
เมื่อรัชกาลที่ 5 ได้เสวยน้ำพริกก็ทรงพอพระราชหฤทัย ทั้งยังเจริญพระกระยาหารอย่างมาก ทรงมีพระราชดำรัสแก่ท่านหญิงจงว่า “ข้ารอดตายเพราะได้กินน้ำพริกของเจ้า”
หลังจากท่านหญิงจงเสด็จกลับมาอยู่กับพระบิดาคือกรมดำรง ท่านก็ทรงเป็น “แม่วัง” ของวังวรดิศ ทำหน้าที่ดูแลความเรียบร้อยในวัง ความที่กรมดำรงทรงพบปะสมาคมกับทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ เมื่อมีงานเลี้ยงชาวต่างชาติที่วังวรดิศ ท่านหญิงจงก็ทรงมีหน้าที่ควบคุมการทำอาหาร ซึ่งอร่อยถูกปากทุกคนเป็นอย่างดี
เมื่อครั้งกรมดำรงเสด็จยุโรป ใน พ.ศ. 2473 ทรงส่งลายพระหัตถ์จากกรุงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมาร์ก มาถึงพระธิดาองค์ใหญ่ว่า
“ชื่อเสียงของเธอมาดังในประเทศเดนมาร์ก ด้วยคราวน์ปริ๊นซ์กับปริ๊นซ์แอกเซลมาเที่ยวโจษเล่าว่า ฝีมือทำกับข้าวไม่มีใครสู้ทางตะวันออก และว่าอาจทำเลี้ยงดินเนอร์แล้วทำสัปเปอร์เลี้ยงอีกในวันเดียวกันถึง ๒๐๐ คน เจ้านายพากันถามถึงอภินิหารของเธอ…”
หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ที่กรมดำรงต้องเสด็จไปประทับ ณ ปีนัง ท่านหญิงจงเสด็จไปอยู่ด้วยระยะหนึ่ง แล้วเสด็จกลับกรุงเทพฯ เพื่อรักษาพระองค์ กรมดำรงถึงกับทรงมีลายพระหัตถ์ถึงว่า
“ตั้งแต่เธอไป พ่อคิดถึงอยู่เสมอหวังใจว่าจะไปรักษาตัวให้อาการดีขึ้นกว่าเมื่ออยู่ที่นี่ เธอเอาอะไรไปด้วยอย่างหนึ่ง ซึ่งพ่อรู้สึกขาดจริงๆ คือ รสมืออาหาร การกินเขาก็ตั้งใจทำตามเคย แต่รสมันไม่เหมือนรสมือเธอ ข้อนี้ทำให้คิดถึงจนถึงบ่นเนืองๆ”
ฝีมือการปรุงอาหารของท่านหญิงจง ยังเป็นที่พอพระทัย สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า กระทั่งทรงมีลายพระหัตถ์ชมเชยว่า
“…กับเข้าของเธอทุกอย่างที่ทำมา อร่อยทุกสิ่ง สำหรับกับเข้าฉันเลียมือของเธอทีเดียวว่าอร่อยนัก แม้แต่กะปิพล่า ซึ่งเป็นของทำอย่างง่ายที่สุด เธอก็ปรุงอร่อยกลมกล่อมดี ถูกปากฉันนัก ฉันลองทำดูบ้าง กว่าจะปรุงได้ที่เหมือนมือเธอ ชิมไปชิมมากว่าจะได้ที่ก็อิ่มพอดี แต่อย่างนั้นก็ยังไม่อร่อยเหมือนเธอทำ…”
อ่านเพิ่มเติม :
- ที่มาของอาหารชาววัง “สายเยาวภา” สู่ตำราอาหารของพระองค์เจ้าเยาวภาพงศ์สนิท
- ทำไมเรียก “น้ำพริกลงเรือ” และที่มาของชื่ออันเป็นอาหารชาววังโดยไม่ตั้งใจ
- ตำรับอาหารของท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร จากอิทธิพลอาหารชาววัง คลุ้งกลิ่นอาย ไทย จีน แขก ฝรั่ง
อ้างอิง :
พนิดา สงวนเสรีวานิช. “อาหารชาววัง เบื้องหลังโต๊ะเสวย”. นิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับสิงหาคม 2541.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 26 มีนาคม 2567
