“กะปิ” และ “ปลาทู” อาหารโปรดของรัชกาลที่ 5

แม้ “อาหารชาววัง” จะเป็นที่รับรู้ทั่วไปว่า มีความพิถีพิถันในการปรุงอย่างมาก หรือเป็นอาหารที่มีวัตถุดิบหายาก ที่ไม่สามารถหารับประทานได้ง่าย แต่พระกระยาหาร พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้นแตกต่างออกไป เพราะพระองค์โปรดพระกระยาหารธรรมดา ๆ โดยเฉพาะที่ปรุงด้วยวัตถุดิบอย่าง ปลาทู และ กะปิ

จากหนังสือ “กระยานิยาย” ของ ส.พลายน้อย ได้เล่าเกี่ยวกับเรื่องที่รัชกาลที่ 5 โปรดเสวยกะปิไว้ว่า ครั้งหนึ่ง หม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล ทรงทำ “กะปิพล่า” ถวายพระองค์ครั้งหนึ่ง ครั้นเมื่อเสวยแล้วเสร็จ รัชกาลที่ 5 ทรงขอเสวยซ้ำในวันรุ่งขึ้น และยังพระราชทานสร้อยข้อมือให้กับหม่อมเจ้าหญิงจงจิตรถนอม ดิศกุล พร้อมมีพระราชดำรัสว่า “ข้าได้กินน้ำพริกของเจ้า ทำให้ข้ารอดตายไปได้”

นอกจากกะปิพล่าแล้ว อาหารโปรดของรัชกาลที่ 5 ยังมี “ข้าวคลุกกะปิ” ในคราวเสด็จประพาสยุโรป ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2450 ขณะเสด็จฯ นิวัตพระนคร พระองค์มีพระราชดำรัสว่า ทรงพระสุบินถึงข้าวคลุกกะปิของเสด็จยาย (สมเด็จฯ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร) จึงทรงมีรับสั่งให้ข้าราชบริพารจัดเตรียมกะปิและวัตถุดิบต่าง ๆ เพื่อที่จะทรงปรุงข้าวคลุกกะปิด้วยพระองค์เอง

นอกจากนี้ รัชกาลที่ 5 โปรดเสวยปลาทู ในบทความของ บุญมี พิบูลย์สมบัติ เรื่อง “ข้าวต้มสามกษัตริย์” ในหนังสือ “พระปิยมหาราชกับเมืองเพชร” ว่าด้วยเมื่อครั้งที่พระองค์เสด็จไปเมืองเพชรบุรี ในฤดูกาลของปลาทู ทรงมีรับสั่งให้ข้าราชบริพารจัดเตรียมเครื่องครัว วัตถุดิบต่าง ๆ และ ปลาทู เพื่อที่จะทรงปรุงพระกระยาหารกลางวันของพระองค์

พระองค์ทรงจริงจังกับปลาทูอย่างมาก ทรงพิถีพิถันในการปรุง และคัดสรรผู้ที่จะปรุงปลาทูอีกด้วย พระองค์จะโปรดเกล้าฯ ให้ เจ้าจอมเอิบ หนึ่งในเจ้าจอมก๊กออ เป็นผู้ปรุงปลาทู เพราะว่าท่านชำนาญการทอดปลาทูให้มีรสชาติอร่อย จนทำให้พระองค์โปรดเสวยปลาทูของเจ้าจอมเอิบมากเป็นพิเศษ

สุดท้ายนี้ หลายคนคงมีคำถามว่า วัตถุดิบพื้น ๆ ของคนทั่วไปอย่าง ปลาทู หรือ กะปิ ที่หารับประทานได้ทั่วไปนี้ ทำไมจึงเป็นอาหารโปรดของรัชกาลที่ 5 เหตุผลก็เพราะว่า หากนำไปประกอบอาหารแล้วจะมีรสชาติอย่างที่คนไทยคุ้นลิ้น คือ เปรี้ยว เค็ม หวาน แทรกด้วยความรู้สึกที่เผ็ดร้อน และอาหารไทยก็ดึงรสชาติของวัตถุดิบเหล่านี้ออกมาอย่างเต็มที่ อย่างกะปิที่ทำจากเคย (กุ้งตัวเล็ก) ก็สามารถดึงรสของกุ้งเพื่อสร้างความอร่อยให้กับอาหาร

เหตุผลเหล่านี้เอง ทำให้อาหารไทยเป็นที่โปรดปรานของผู้คนมากมาย และเป็นอาหารโปรดของรัชกาลที่ 5

อ่านเพิ่มเติม :

• ย้อนรอย “น้ำพริกปลาทู” เมนูคุ้นเคยคู่ครัว ที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นคำตอบฮิตเวทีนางสาวไทย
• “ปลาทูซาเตี๊ยะ” สำรับต้นตำรับแห่งแม่กลอง เหตุใดจึงเรียกว่าซาเตี๊ยะ?
• “ปลาทูทอด” เมนูโปรดต้นตระกูลหวั่งหลี กับเคล็ดลับวิธีทำที่เก็บได้เป็นเดือนๆ

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

กัณฑาทิพย์ สิงหะเนติ. (2558). เจ้าจอมก๊กออ. สำนักพิมพ์อมรินทร์

ส.พลายน้อย. (2541). กระยานิยาย. สำนักพิมพ์มติชน

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 25 มิถุนายน 2562