ปกติแล้วเรามักได้ยินคำว่า “ขอเดชะฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม” เป็นคำขึ้นต้นเมื่อใช้กับ “พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” และ “สมเด็จพระบรมราชินีนาถ” หรือหากเป็นพระปรมาภิไธยก็จะปรากฏว่า “พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” แต่รู้หรือไม่ว่า… หากกษัตริย์ไทยพระองค์ใดยังไม่ทรงรับน้ำพระมูรธาภิเษก จะใช้เพียงแค่คำว่า “ขอเดชะฝ่าละอองพระบาท” รวมถึงคำนำหน้าพระปรมาภิไธยก็จะมีเพียง “สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” ไม่ปรากฏคำว่า “พระบาท-ธุลี”

คำว่า “พระบาท-ธุลี”

เรื่องนี้ปรากฏอยู่ใน “จดหมายเหตุรายวันในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว” ปรากฏข้อมูลว่า…

“ตามคติในอดีต สมเด็จหน่อพระพุทธเจ้าเสด็จขึ้นครองราชสมบัติยังไม่ใช้คำนำพระปรมาภิธัยว่า ‘พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว’ จนกระทั่งได้ทรงรับน้ำพระมูรธาภิเษกแล้ว 

แต่คติสมัยใหม่เห็นว่าประเทศจะต้องไม่มีเวลาว่างจากพระเจ้าแผ่นดิน พระราชวงศ์ชั้นสูง และเสนาบดี จึงมีมติให้เฉลิมพระราชอิสริยยศว่า ‘สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว’ ไม่มี ‘พระบาท’ (ทรงพระราชดำเนินได้อย่างไร)

และคำกราบบังคมทูลก็ให้ใช้แต่เพียง ‘ขอเดชะฝ่าลอองพระบาท’ ไม่มี ‘ธุลี’ (ชอบด้วยเหตุผลเพราะทรงฉลองพระบาท จึงไม่มี ‘ธุลี’)

ทั้งนี้จนกว่าจะได้ทรงรับน้ำพระมูรธาภิเษกแล้ว จึงให้ถวายคำว่า ‘พระบาท’ และ ‘ธุลี’”

“ขอเดชะฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม” และ “พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” จึงเป็นคำที่ปรากฏเมื่อกษัตริย์ไทยทรงรับน้ำพระมูรธาภิเษกแล้วนั่นเอง

อ่านเพิ่มเติม :

• “พระนั่งเกล้าฯ” พระราชนัดดาองค์โปรดใน ร.1 ด้วยมีพระพักตร์คล้ายกัน?
• “พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ” พระอิสริยยศที่ไม่คุ้นหู มีที่มาจากไหน?
• เจ้าฟ้าอิศราพงศ์ “เจ้าฟ้าวังหน้า” องค์ที่ 2 และองค์สุดท้ายแห่งกรุงรัตนโกสินทร์

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง : 

มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระฯ, 2423-2468. จดหมายเหตุรายวันในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว. [ม.ป.ท.]:โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, 2517. สืบค้นเมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน 2567. https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:509. 

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 12 พฤษจิกายน 2567