“อาหารชาววัง” เป็นอาหารที่ไม่ว่าจะอยู่ในราชสำนักไหน ก็เป็นอาหารที่ปรุงขึ้นอย่างพิถีพิถัน มีกรรมวิธีซับซ้อน เช่น อาหารชาววังพม่า ที่ปรากฏหลักฐานเป็นตำราอาหาร รวมทั้งระบุวัตถุดิบของอาหาร พร้อมกล่าวถึงอาหารจานเด่นที่กษัตริย์แห่งราชวงศ์อลองพญาโปรดปราน แล้วพระองค์โปรดเสวยเมนูอะไร?

อาหารชาววังพม่า ที่ “กษัตริย์ราชวงศ์อลองพญา” โปรดปราน

“ราชวงศ์อลองพญา” (Alaungpaya Dynasty) เป็นราชวงศ์สุดท้ายของพม่า ครอบคลุมระยะเวลาตั้งแต่ ค.ศ. 1752 (พ.ศ. 2295) จนถึง ค.ศ. 1885 (พ.ศ. 2428) ที่พม่าเสียเอกราชแก่อังกฤษ

ส่วนชื่อ “ราชวงศ์คองบอง” บ้างสะกด “ราชวงศ์โก้นบอง” (Konbaung Dynasty) ที่คนไทยคุ้นกันดี นักวิชาการหลายคนจำกัดระยะเวลาไว้ตั้งแต่ช่วงที่พระเจ้าปดุง (พระเจ้าโบดอพญา) ครองราชย์ใน ค.ศ. 1782 (พ.ศ. 2325) จนถึงช่วงที่พม่าเสียเอกราชแก่อังกฤษ

องค์ บรรจุน เล่าถึงวัฒนธรรมชาววังราชสำนักพม่าไว้ใน “ข้างสำรับอุษาคเนย์” หนังสือโดยสำนักพิมพ์มติชน ว่าด้วยสารพันอาหารการกินในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ว่า

แม้ระบอบกษัตริย์ของพม่าจะสิ้นสุดลงหลังตกเป็นอาณานิคมของอังกฤษ แต่ตำรับราชสำนักหรือสำรับชาววังยังคงมีผู้จดจำบันทึกและนำออกมาเผยแพร่

ตำราอาหารเก่าสุดของพม่ามีชื่อว่า “ซาดอแซะจาน” (Sa-Do-Hce-Can) แปลว่า “ตำราอาหารชาววัง” จารบนใบลานก่อนที่พม่าจะตกเป็นของอังกฤษในอีก 20 ปีถัดมา

ซาดอแซะจาน กล่าวถึงสัดส่วนและการใช้เครื่องปรุงหรือเครื่องเทศในสมัยราชวงศ์อลองพญาอย่างละเอียด และบันทึกถึงกรรมวิธีการปรุงอาหารที่หลากหลาย มีทั้งการอบ ต้ม ทอด ผัด ย่าง ฯลฯ

ที่น่าสังเกตคือ ตำรับยาและอาหารโบราณของพม่า แบ่งอาหารออกเป็น 2 กลุ่ม คือ ร้อนและเย็น คล้ายกับการแยกอาหารเพื่อจัดสมดุลร่างกายตามตำราจีน ตัวอย่างอาหารร้อน เช่น ไก่ มะระ ทุเรียน มะม่วง ส่วนอาหารเย็นก็เช่น หมู มะเขือ นม แตงกวา ผักกาด

อาหารชาววังที่อยู่ใน ซาดอแซะจาน ที่เด่นๆ มีเช่น “โมฮิงก่า” (Mohinga) หรือขนมจีนน้ำยาปลาหยวกกล้วยรสเผ็ด มีการปรุงอย่างประณีต และเป็นอาหารจานโปรดของกษัตริย์ราชวงศ์อลองพญา ทั้งยังมีเมนูอื่นๆ อีก อย่าง “ฮังเลงา ตะไลกจ์” (Nga Hin Lay) หรือแกงฮังเลปลาตะลุมพุก รวมทั้ง “โยเดียซุป” ที่อย่างหลังจะขอเล่าครั้งหน้า

วัตถุดิบของอาหารชาววังพม่า คล้ายคลึงกับที่ปรากฏในตำราอาหารชาววังราชสำนักอื่นๆ ในอุษาคเนย์ สะท้อนวัฒนธรรมร่วมของแต่ละเชื้อชาติ ที่ปรากฏออกมาอย่างชัดเจนผ่านเรื่องอาหาร-การกิน

อ่านเพิ่มเติม :

• รัชกาลที่ 5 ไม่ทรงโปรดผลไม้ชนิดใด ถึงขั้นรู้กันว่าห้ามนำเข้าวังเด็ดขาด
• เปิดเมนูอาหารชาววังเวียดนาม “จักรพรรดิราชวงศ์เหวียน” เมื่อ 100 กว่าปีก่อน เสวยอะไรบ้าง?

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

Britannica, The Editors of Encyclopaedia. “Alaungpaya Dynasty”. Encyclopedia Britannica, 12 Dec. 2014. Accessed 7 November 2024.

องค์ บรรจุน. ข้างสำรับอุษาคเนย์. กรุงเทพฯ : มติชน, 2567. (สั่งซื้อทางเว็บไซต์สำนักพิมพ์มติชนได้ที่นี่)

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 7 พฤศจิกายน 2567