| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“เบญจกัลยาณี” คือสตรีผู้มีศุภลักษณ์ หรือลักษณะอันงามพร้อม 5 ประการ มาจากคำว่า “เบญจ” หรือ ปญฺจ ในภาษาบาลี แปลว่า ห้า กับ “กัลยาณี” แปลว่า หญิงงาม
หากจินตนาการอย่างผิวเผิน ลักษณะ 5 ประการอาจชวนนึกถึงความงามด้านต่าง ๆ อย่าง รูปร่าง หน้าตา กิริยามารยาท การศึกษา และชาติตระกูล แต่ความจริงมิได้เป็นเช่นนั้น
ในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ให้นิยามของคำ เบญจกัลยาณี ไว้ว่า “มีลักษณะงาม 5 ประการ คือ 1. ผมงาม 2. เนื้องาม (คือ เหงือกและริมฝีปากแดงงาม) 3. ฟันงาม 4. ผิวงาม 5. วัยงาม (คือ งามสมวัย), เรียกหญิงที่มีลักษณะเช่นนั้น ว่า หญิงเบญจกัลยาณี”
สารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน กล่าวถึงลักษณะของเบญจกัลยาณีโดยอ้างจาก อรรถกถาธรรมบท เรื่องนางวิสาขามหาอุบาสิกา สรุปลักษณะของเบญจกัลยาณีไว้ดังนี้
- ผมงาม มีผมยาวเกล้ารัดไว้ที่ท้ายทอยเบื้องหลัง ดั่งกำหางนกยูง เมื่อปล่อยปลายผมตกไปตามลำตัว ปลายผมจะเป็นวงวกช้อนงอนขึ้นเล็กน้อย (ผู้หญิงสมัยพุทธกาลคงนิยมดัดปลายงอน)
- เนื้องาม เนื้อหุ้มฟันที่เราเรียกกันว่าเหงือกนั้น มีสีแดงเหมือนลูกพลับสด เรียบสนิทติดแนบแน่นอยู่กับฟัน
- กระดูกงาม กระดูกที่ว่าคือฟันที่ขาวเป็นเงาลึกสม่ำเสมอ เรียบสนิทไม่ชิดไม่ห่าง
- ผิวงาม แม้นเป็นคนผิวดำ ก็ดำสนิทเป็นมันเหมือนบัวเขียว หากเป็นคนผิวขาว ผิวก็ขาวนวลเหมือนสีกลีบดอกกรรณิการ์
- วัยงาม ต่อให้มีลูก 10 คน ก็ดูเหมือนมีเพียงคนเดียวเท่านั้น ความหมายคือถึงจะมีอายุก็ยังกระชุ่มกระชวยเหมือนยังสาว
สมัยพุทธกาล นางวิสาขาถูกยกให้เป็นผู้เป็นเบญจกัลยาณี อาจด้วยเพราะนางเป็นลูกสาวเศรษฐี ได้อยู่ดีกินดี กินอิ่มนอนหลับเต็มที่ เมื่อประกอบกับความใจบุญ ใฝ่ธรรมะ จึงงามทั้งกายและใจ จนมีอายุยืนถึง 120 ปี
นางวิสาขามีบุตรชาย 10 คน บุตรหญิง 10 คน บุตรทั้งหลายมีบุตรชาย-หญิงอีกคนละ 10 ตลอดชีวิตของนางมีบุตรหลานถึง 8,420 คน จะเดินทางไปที่ไหนก็มีทายาทห้อมล้อมเป็นหมู่ แต่น่าอัศจรรย์ที่ผู้คนดูไม่ออกเลยว่าคนไหนคือนางวิสาขา เพราะแลไปเห็นเป็นหนุ่มสาวเสมอเหมือนกันหมด
อีกฉบับที่กล่าวถึงเบญจกัลยาณีคือ อรรถกถาชาดก สรุปได้ว่า
- ผิวงาม มีผิวกายงามเปล่งปลั่งดั่งผลประยงค์สุกหรือดั่งสีทองคำธรรมชาติ โดยมิต้องใช้เครื่องประเทืองผิว
- เนื้องาม มีฝ่ามือ ฝ่าเท้า และริมฝีปากเป็นสีแดงดุจทาด้วยน้ำครั่ง หรือดั่งสีแก้วประพาฬแดง หรือดั่งผ้ากัมพลแดง
- เล็บงาม เล็บมือและเล็บเท้าทั้ง 20 นิ้วที่ยังไม่พ้นเนื้อออกมามีสีแดงดุจน้ำครั่ง ส่วนที่พ้นเนื้อออกมาแล้วมีสีขาวเหมือนสีสังข์และสีนมสด
- ฟันงาม ฟันทั้ง 32 ซี่ขาวสะอาดและเรียบชิดสนิทเป็นอันดี ดุจดังแก้วที่นายช่างได้เจียระไนแล้วจัดเรียงไว้อย่างเป็นระเบียบ
- วัยงาม แม้จะมีอายุมากแล้วก็ยังมีผิวพรรณผุดผ่อง ไม่มีริ้วรอย ผมดำสนิทเหมือนหญิงสาวแรกรุ่น
นอกจากนี้ ยังมี พจนานุกรมศัพท์แพทย์และเภสัชกรรมแผนไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ที่ได้นิยามความหมายเบญจกัลยาณีในทางการแพทย์ คือเป็นหญิงที่มีคุณลักษณะของการเป็นแม่นมที่ดี มีน้ำนมเหมาะแก่การเลี้ยงทารก แบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม ดังนี้
- กลุ่มที่ 1 หญิงที่มีกลิ่นตัวหอมคล้ายกลิ่นดอกกล้วยไม้ หญิงกลุ่มนี้มักมีไหล่ผาย สะเอวรัด หลังราบ ตัวดำและเล็ก แก้มใส มือเท้าเรียว เต้านมเหมือนดอกบัวแรกแย้ม ผิวเนื้อแดง เสียงเหมือนเสียงสังข์ น้ำนมรสหวานมัน
- กลุ่มที่ 2 หญิงที่มีกลิ่นตัวเหมือนดอกบัว เสียงเหมือนเสียงแตร ไหล่ผาย ตะโพกรัด แก้มพอง นิ้วมือนิ้วเท้าเรียบ เต้านมเหมือนดอกบัวบาน ผิวเนื้อเหลือง น้ำนมข้น มีรสหวาน
- กลุ่มที่ 3 หญิงที่ไม่มีกลิ่นตัว เอวกลม ขนตางอน จมูกสูง เต้านมกลม หัวนมงอน น้ำนมรสหวานมันเล็กน้อย
- กลุ่มที่ 4 หญิงที่มีกลิ่นตัวหอมเผ็ด เสียงเหมือนเสียงจักจั่น ปากเหมือนปากเอื้อน ตาเหมือนตาทราย ผมแข็งชัน ไหล่ผาย ตะโพกผาย หน้าผากสวย ท้องเหมือนกาบกล้วย นมเป็นพวงใหญ่ น้ำนมขาว รสมันเข้มเล็กน้อย
แม้ลักษณะเหล่านี้จะมีหลายส่วนที่ดูเกินจริงไปบ้าง แต่กล่าวได้ว่านี่คือสิ่งสะท้อนความปรารถนา โลกทัศน์ และอุดมคติของคนโบราณที่มีต่อความงามของผู้หญิง ณ ยุคสมัยที่มันถูกบัญญัติขึ้นมาก็ว่าได้
อ่านเพิ่มเติม :
- 4 ยอดหญิงงามในประวัติศาสตร์ไทย มีสตรีท่านใดบ้างขึ้นทำเนียบ
- “4 ยอดหญิงอัปลักษณ์” ในประวัติศาสตร์จีน ทำไมมีชะตาชีวิตดีกว่า “4 ยอดหญิงงาม”
- “ปมด้อย” ของ 4 ยอดหญิงงาม ในตำนานจีน : ไซซี-หวางเจาจิน-เตียวเสียน-หยางกุ้ยเฟย
อ้างอิง :
แสงจันทร์ แสนสุภา, สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. เบญจกัลยาณี (20 กุมภาพันธ์ 2556). (ออนไลน์)
พรทิพย์ เดชทิพย์ประภาพ, สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. เบญจกัลยาณี (20 กุมภาพันธ์ 2551). (ออนไลน์)
งานพัฒนาและจัดการสารสนเทศ, สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง. ลักษณะของเบญจกัลยาณี. 17 พฤศจิกายน 2554. (ออนไลน์)
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 5 กันยายน 2567
