“ชามตราไก่” มีมาตั้งแต่เมื่อไหร่ ทำไมคนไทยนิยมใช้ใส่ก๋วยเตี๋ยว?

ผู้เขียน	ปดิวลดา บวรศักดิ์
เผยแพร่	วันพุธที่ 14 สิงหาคม พ.ศ.2567

“ชามตราไก่” หรือ “ชามไก่” ถือเป็นอีกหนึ่งศิลปะและข้าวของเครื่องใช้ที่อยู่กับคนไทยมาอย่างยาวนาน มักเอาไว้ใส่เมนูต่าง ๆ มากมาย โดยเฉพาะ “ก๋วยเตี๋ยว”

“ชามตราไก่” ทำไมนิยมใส่ก๋วยเตี๋ยว?

Cup,
China, Ming dynasty (1368–1644), Chenghua mark and period (1465–87)
Porcelain painted in underglaze blue and overglaze enamels; H. 1 5/8 in. (4.1 cm); Diam. of rim 3 1/4 in. (8.3 cm); Diam. of foot 1 1/2 in. (3.8 cm)
The Metropolitan Museum of Art, New York, Purchase, Mrs. Richard E. Linburn Gift, 1987 (1987.85)
http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/42515

ชามตราไก่ ถือกำเนิดขึ้นที่ประเทศจีน บางข้อมูลกล่าวว่าชามตราไก่เกิดขึ้นโดยชาวจีนแคะ (ฮากกา) และชาวจีนแต้จิ๋ว เมื่อร้อยกว่าปีก่อน บ้างก็ว่าเกิดขึ้นในสมัยราชวงศ์หมิง และได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่ชนชั้นสูง ก่อนจะแพร่หลายในหมู่ชนชั้นทั่วไปสมัยราชวงศ์ชิง

แม้จะไม่มีข้อสรุปที่แน่ชัด แต่ชามตราไก่ก็แพร่หลายและได้รับความนิยมในหมู่ชาวจีนโพ้นทะเล ไม่ว่าจะเป็น มาเลเซีย หรือไทย

คนจีนในไทยมักสั่งชามตราไก่จากต่างประเทศ เพื่อใส่ข้าวต้ม ทว่าเมื่อประเทศเข้าสู่ภาวะสงคราม การผลิตก็ติดขัด จนต้องผลิตชามตราไก่ในกรุงเทพฯ แต่คุณภาพก็ไม่ได้ดีเท่าที่หวังไว้ ทั้งยังทำได้จำนวนน้อย เนื่องจากคุณภาพดินที่ไม่ดีพอ

ต่อมาการผลิตชามชนิดนี้ได้แพร่กระจายลงไปที่ภาคเหนือ ในจังหวัดลำปาง เกิดโรงงานแรกขึ้นคือ “โรงงานร่วมสามัคคี” และเมื่อมีการพบแหล่งดินขาว ที่อำเภอแจ้ห่ม ก็ทำให้เกิดโรงงานผลิตถ้วยชามในพื้นที่มากมาย จนลำปางมีชื่อเสียงเรื่องนี้มาถึงปัจจุบัน

แม้ช่วงแรกชามตราไก่จะได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่จีนโพ้นทะเล ทว่าต่อมาคนไทยก็ได้ใช้ชามชนิดนี้เช่นเดียวกัน หากคนจีนใช้ใส่ข้าวต้ม คนไทยก็นิยมใส่ก๋วยเตี๋ยว

การนิยมใช้ถ้วยชนิดนี้ในเมนูเส้นแสนอร่อยเพิ่มสูงขึ้น เมื่อเข้าสู่สมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม รัฐบาลได้ผลักดันให้คนไทยกินและขายก๋วยเตี๋ยวกันมากขึ้นในทุกจังหวัด รวมถึงมีนโยบาย “รัฐนิยม” ห้ามสั่งสินค้าจากต่างประเทศเข้ามา

ทำให้ชามตราไก่ได้รับความนิยม โดยเฉพาะภาพจำที่อยู่คู่กับเมนูนี้นั่นเอง