“ขนมสี่ถ้วย” ขนมหวานงานมงคล สื่อความรักที่ยืนยาว

ขนมสี่ถ้วย ขนม 4 ถ้วย ใน ละคร พรหมลิขิต — ขนมสี่ถ้วย (ภาพ : Youtube Ch3Thailand)

ผู้เขียน	ปดิวลดา บวรศักดิ์
เผยแพร่	วันอังคารที่ 21 พฤศจิกายน พ.ศ.2566

ในละครเรื่อง “พรหมลิขิต” ซึ่งกำลังออนแอร์ผ่านช่อง 3 ปรากฏฉากหวานซึ้งกุ๊กกิ๊กของสองพระนางอย่าง “พ่อริด” (รับบทโดย โป๊ป ธนวรรธน์ วรรธนะภูติ) และ “พุดตาน” (รับบทโดย เบลล่า ราณี แคมเปน) โดยพ่อริดได้แสดงความสามารถ สร้างความประทับใจ รังสรรค์เมนูที่มีเบื้องหลังหวานซึ้งอย่าง “ขนมสี่ถ้วย” ให้แก่พุดตาน

ว่าแต่ “ขนมสี่ถ้วย” คืออะไร มีที่มาจากไหน ทำไมหมื่นมหาฤทธิ์ต้องมอบให้พุดตาน?

ขนมสี่ถ้วย เป็นขนมโบราณที่มีไว้ในงานมงคลสมรส เพื่ออวยพรให้บ่าวสาวรักกันยืนยาว ถือไม้เท้ายอดทอง กระบองยอดเพชรโดยปราศจากคำพูด ในสมัยก่อนจะเป็นที่รู้กันว่า หากมีชาวบ้านพูดว่า “ไปกินสี่ถ้วย” ก็คือให้ทราบทั่วกันว่าจะไปงานแต่ง

วัฒนธรรมนี้ว่ากันว่าเป็นความเชื่อเรื่องการแต่งงานของคนแผ่นดินพระร่วงเดิม ก่อนจะมีการนับถือศาสนาพุทธ จวบจนสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ถึงกรุงรัตนโกสินทร์ก็ยังปรากฏการกินขนมเช่นนี้อยู่ แต่อาจลดความสำคัญเรื่องประเพณีไป หลงเหลือเพียงแค่การกินเพื่อความอร่อยเท่านั้น

ขนมสี่ถ้วยประกอบด้วย ไข่กบ (เม็ดแมงลักหรือเม็ดสาคู), นกปล่อย (ลอดช่องไทย), บัวลอย มะลิลอย หรือนางลอย (ข้าวตอก) และ อ้ายตื้อ (ข้าวเหนียว) ซึ่งทั้งหมดนี้มีส่วนผสมสำคัญคือ “น้ำกะทิ” ราดเคล้าขลุกขลิกให้อร่อยเลิศขึ้นไปอีก

ขนมทั้ง 4 ชนิดมีความหมายที่ซ่อนอยู่แตกต่างกันออกไป แต่ยังอิงอยู่กับการอวยพรให้ความรักของบ่าวสาวชื่นมื่นอบอวลไปด้วยความรักอันหอมหวาน อย่าง ไข่กบ หมายถึง มีลูกเต็มบ้านมีหลานเต็มเมือง (เนื่องจากกบเมื่อเข้าสู่ฤดูผสมพันธุ์จะออกไข่ครั้งละมาก ๆ), นกปล่อย หมายถึง ความยืนยาวและความราบรื่น, นางลอย หมายถึง ความรักอันเบ่งบาน, อ้ายตื้อ หมายถึง ความรักอันเหนียวแน่น

วิธีการกินก็ง่ายแสนง่าย เพียงนำข้าวเหนียวดำ ตามด้วยลอดช่อง และเม็ดแมงลัก ราดตามด้วยน้ำกะทิจากน้ำตาลโตนดกลิ่นหวานหอม ก่อนจะโรยด้วยข้าวตอกเอาพออิ่มน้ำ ตักเข้าปากเป็นอันว่าฟินสุด ๆ

ด้วยความหมายอันหวานซึ้งที่นำมากอปรกัน และความอร่อยจากส่วนผสมแสนลงตัวนี้ จึงไม่แปลกใจเลยว่าทำไมพ่อริดจากละคร “พรหมลิขิต” ถึงได้ตัดสินใจทำขนมนี้ให้กับพุดตาน

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่