| ผู้เขียน | ปดิวลดา บวรศักดิ์ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“ขนมจีน” เป็น อาหาร ชนิดหนึ่ง ทำด้วยแป้งที่โรยลงไปในน้ำเดือด มักเอาไปทำเป็นเมนูสุดอร่อยอย่าง ยำขนมจีน กินคู่กับน้ำยาต่าง ๆ เช่น แกงเขียวหวาน, น้ำยาปู, น้ำยากะทิ, น้ำยาป่า หรือเอาไปกินเคียงกับส้มตำก็เป็นอันใช้ได้
“ขนมจีน” จึงเป็น อาหาร สำคัญอย่างหนึ่งในวิถีการกินของคนไทยมาอย่างช้านาน แล้วคำว่าขนมจีน มาจากไหน ทำไมต้องใช้คำว่าจีน เกี่ยวข้องอะไรกับคนจีนหรือประเทศจีนหรือไม่?
คำว่าขนมจีน มีหลายข้อสันนิษฐาน แต่หลัก ๆ แล้วคาดว่ามาจากภาษามอญ โดยคำว่า “ขนม” ไม่ได้มาจากขนมที่คนคิดว่าคือของหวาน แต่มาจาก “ขะ นอม” หรือคะนอม กับ “จิน” คำแรกแปลว่าเส้น ส่วนอีกคำแปลว่าสุก ซึ่งตรงกับขนมจีนที่เป็นการเอาเส้นที่ทำจากแป้งมาทำให้สุก
ทว่ายังมีอีกข้อสันนิษฐานหนึ่งที่คาดว่าขนมจีนอาจจะไม่ได้มาจากภาษามอญอย่างที่เข้าใจกัน และอาจจะเกี่ยวข้องกับจีนแทน ซึ่งความเห็นนี้มาจาก บำรุง คำเอก อาจารย์ประจำภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ซึ่งได้กล่าวไว้ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับสิงหาคม พ.ศ. 2546 บทความ “ขนมจีน หรือขนมมอญ?” ว่า
“สิ่งที่น่าสังเกตคือ คนมอญนั้นจะเรียกขนมจีนว่า ‘คนอม’ เฉยๆ ไม่ใช่คนอมจิน เราจะพบได้จากบทความต่างๆ ทั่วไป ซึ่งกล่าวถึงเรื่องเล่าเกี่ยวกับความเป็นมาของคำ ‘คนอมจิน’ ว่า
ขณะที่คนมอญกำลัง ‘คนอม’ อยู่ ก็มีคนไทยเดินมาและร้องถามว่า กำลังทำอะไรอยู่ คนมอญตอบเป็นภาษามอญว่า
‘คนอมจิน โก๊กเซมเจี๊ยะกัม’ แปลว่า ขนมจีนสุกแล้ว เรียกคนไทยมากินด้วยกัน
และจากนั้นเป็นต้นมา คนไทยก็เรียกอาหารชนิดนี้ว่า ‘คนอมจิน’ และเพี้ยนมาเป็นขนมจีน”
นอกจากนี้ยังอธิบายต่อว่า…
“จากเรื่องเล่านี้จะสังเกตได้ว่า ฟังดูลอยๆ ไม่สมเหตุผล เนื่องจากคำว่า ‘คนอม’ แปลว่า ‘ทำ’ ไม่พบว่าเป็นกริยาที่ใช้กับอาหารชนิดอื่น เช่น
‘หุงข้าว’ มอญใช้คำว่า ‘ตุนเปิง’ ‘ตุน’ แปลว่าหุง ‘เปิง’ แปลว่าข้าว
‘ทำแกง’ (ต้มแกง) มอญใช้คำว่า ‘ตุนกวะ’ ‘กวะ’ แปลว่าแกง
‘ทำขนม’ มอญใช้คำว่า ‘โกลนกวาญจ์’ ‘โกลน’ แปลว่า ทำ, ‘กวาญจ์’ แปลว่าขนม…
เรื่องของวัฒนธรรมขนมจีน ผมคิดว่าไม่น่าจะมีใครเป็นเจ้าของ เพราะสามารถพบได้ทั่วไปในภูมิภาคนี้ เช่น ในเวียดนามที่เรียกว่า ‘บุ๋น’ ซึ่งฟังแล้วคล้ายคลึงกับคำว่า ‘ข้าวปุ้น’ ทางภาคอีสานของเรา นมเวง
ในเขมรสูง ‘นม’ แปลว่าขนม ‘เวง’ แปลว่าเส้น ซึ่งมีความหมายคล้ายคลึงกับคำว่า ‘ขนมเส้น’ ทางภาคเหนือ และในพม่ายังเรียก ‘อาหาร’ ชนิดนี้ว่า ‘โมนดิ’ แปลว่า ‘มอญ’ (ของมอญ?) อีกด้วย
ที่น่าสนุกกว่านี้ ขนมจีนของเรายังหากินได้ที่เกาะไหหลำ (แถมยังกินกับกะปิอีกด้วย ที่ยืนยันว่าเหมือนกันแน่ๆ เพราะว่าทำจากแป้งขาวเจ้า และเป็นเส้นกลมๆ)
คำว่าขนมจีน อาจจะมีเค้ามาจากจีนจริงๆ (อันนี้ผมคิดเล่นๆ นะครับ ชาวมอญอย่าเพิ่งโกรธ) เพราะถ้าเรามาลองคิดดูด้วยเหตุผลอีกหนึ่งว่า ในการออกเสียงภาษามอญไม่มีวรรณยุกต์ ถ้าคำว่าขนมจีน เป็นภาษาไทย แล้วคนมอญเอาคำนี้ไปใช้ก็จะไม่สามารถพูดคำว่า ‘ขนม’ ได้ ต้องออกเสียงว่า ‘คนอม’
และโดยนิสัยของคนมอญนั้น ชอบตัดคำให้สั้นลงในภาษาพูด จะเห็นว่าภาษาพูดและภาษาหนังสือจะไม่เหมือนกัน เช่น คำว่า ‘คน’ ในภาษาพูดของมอญพูดว่า ‘นิห์’ ภาษาเขียนใช้ว่า ‘เมะนิห์’ ลักษณะนี้จะพบได้เสมอในภาษามอญ (พระเจ้าสีหราชาธิราช เป็นพระเจ้าราชาธิราช)
ดังนั้น คำว่าขนมจีน ในภาษาไทย อาจถูกเรียกว่า ‘คนอมจิน’ และสุดท้ายเหลือเพียงคำว่า ‘คนอม’ หรือ ‘ฮนอม’”
“ขนมจีน” ในเรื่องที่มาอาจจะยังมีข้อถกเถียงกันอยู่บ้าง แต่ขนมจีนในเรื่องความอร่อย เมื่อกินคู่หรือเอาประกอบร่วมกับเมนูอื่น ๆ นั้น ไม่มีข้อกังขาเลยแม้แต่น้อย…
อ่านเพิ่มเติม :
- ขนมจีน(ยี่) ปุ่น หรือเมี่ยงข้าวปุ้น (ลาว) สำรับนี้ “ยี่ปุ่น” ตรงไหน!?
- ขนมจีนซาวน้ำ สูตรโบราณเฉพาะครัวไทยภาคกลาง นามและรสอันเป็นปริศนา
- “ตรุษจีน” เลี้ยงขนมจีนนั้นไม่ใช่ของจีน ดูการแปรเปลี่ยนพิธีเลี้ยงพระตรุษจีนในราชสำนัก
อ้างอิง :
บำรุง คำเอก. “ขนมจีน หรือขนมมอญ?.” ศิลปวัฒนธรรม ฉบับสิงหาคม พ.ศ. 2546
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 5 มิถุนายน 2567
