| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ในคติไตรภูมิของไทยนั้น “นาค” จัดอยู่ในกลุ่ม สัตว์ดิรัจฉาน ที่อาศัยอยู่ใน “ติรัจฉานภูมิ” คือ แดนที่อยู่อาศัยของสัตว์ดิรัจฉาน สัตว์ในแดนนี้มีแดนกำเนิด 4 ประการ ได้แก่ เกิดจากไข่ เกิดจากครรภ์ เกิดจากไคล และเกิดเป็นตัวขึ้นเองแล้วโตทันที
สัตว์ดิรัจฉาน ยังหมายรวมทั้ง ครุฑ สิงห์ ช้าง ม้า วัว ควาย เนื้อ (ทราย) เป็ด ไก่ ห่าน และนก ฯลฯ บางชนิดมีเท้า มีสี่เท้าบ้าง มีเท้าจำนวนมากบ้าง ลักษณะโดยทั่วไปคือเป็นสัตว์ที่เดินคว่ำตัวลงกับพื้น
สัตว์ดิรัจฉานทั้งหลายมีความรู้ความระลึกได้อยู่ 3 อย่าง คือ รู้สืบพันธุ์ รู้กินอาหาร และรู้กลัวความตาย ไม่รู้จักบุญหรือบาป โดยหลักการนี้ สัตว์จากติรัจฉานภูมิจึงได้ไปเกิดบนสวรรค์น้อย
อย่างไรก็ตาม นาค จัดเป็นสัตว์ดิรัจฉานชั้นดีวิเศษ ซึ่งกลุ่มนี้ประกอบด้วย เหล่าปลาใหญ่ ราชสีห์ ราชหงส์ ช้างวิเศษ หรือช้างแก้ว 10 ตระกูล และพญาครุฑ เป็นต้น
ตามคติไตรภูมิ หลังเหตุการณ์ไฟบรรลัยกัลป์ล้างโลก จะเกิดแผ่นดินใหม่สีขาวราวแผ่นเงินยวง มีหญ้าแพรกเขียวงามราวแก้วไพฑูรย์ มีสระเต็มไปด้วยบัว 5 ชนิดหลายแห่ง มีไม้ยืนต้นผลิดอกออกผล ส่วนเถาวัลย์ออกดอกสีแดง สีขาว สีเหลือง ดูงามยิ่งนัก สถานที่แห่งนี้คืออาณาบริเวณซึ่งเรียกว่า “นาคพิภพ”
นาคพิภพยังมีปราสาทแก้ว ปราสาทเงิน ปราสาททอง ที่วิจิตรตระการตา
ภายใต้ร่มเงาของเขาหิมพานต์ มีที่ว่างโล่งกว้าง 500 โยชน์ เป็นที่ตั้งของ “เมืองนาคราช” มีแก้ว 7 ประการ มีสระใหญ่ ๆ หลายแห่ง เหล่านี้เป็นที่อยู่ของฝูงนาค
นาคในไตรภูมิมี 2 ชนิด คือ นาคที่นิรมิตตนได้แต่บนบก ไม่สามารถนิรมิตตนในน้ำได้ ชื่อ ถลชะ กับนาคที่นิรมิตตนในน้ำได้ แต่บนบกไม่สามารถนิรมิตได้ ชื่อ ชลชะนาค
ทั้งนี้ นาค ทั้ง 2 ชนิดจะไม่สามารถนิรมิตตนได้ในสถานที่ 5 แห่ง คือ ที่เกิด ที่ตาย ที่นอน ที่สมสู่ และที่ลอกคราบ
ส่วนระยะทางจากพื้นแผ่นดินที่เราอยู่ไปถึงนาคพิภพนั้น ไตรภูมิระบุว่ามีความลึกทั้งสิ้น 8,000 วา
อ่านเพิ่มเติม :
- “พญานาค” คุ้ยควักแผ่นดิน กำเนิดที่ราบเมืองเชียงแสน
- “พันปีไม่เคยแห้ง” น้ำศักดิ์สิทธิ์ ของพญานาค จากสระทั้งสี่ ที่เมืองสุพรรณบุรี
- ถอดความเชื่อและเรื่องเล่า รูพญานาคกับพระเจ้าใหญ่ วัดโพนชัย จ.เลย
หมายเหตุ : เก็บความจาก สมุดข่อย : สมุดภาพไตรภูมิ ฉบับหลวง สมัยธนบุรี เรียบเรียงโดย บุญเตือน ศรีวรพจน์ และประสิทธ์ แสงทับ. (2542). โครงการสืบสานมรดกวัฒนธรรมไทย. สมุทรปราการ : สตาร์ปริ๊นท์.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 25 เมษายน 2567
