| ผู้เขียน | เอนก นาวิกมูล |
|---|---|
| เผยแพร่ |
โอภาส นาคบัลลังก์ จิตรกรผู้สร้างสรรค์ผลงานสุดคลาสสิก ภาพวาดบน “ซองเมล็ดผัก” ของบริษัทเจียไต๋
เวลาไปร้านศึกษาภัณฑ์พาณิชย์ ถนนราชดำเนิน เดินขึ้นไปชั้น 2 ตรงที่ขาย “ซองเมล็ดผัก” ผู้เขียนชอบหยุดดูซองเหล่านั้น เพราะวาดไว้สวย ๆ งาม ๆ ชวนให้อยากปลูกผักมาก ได้เคยซื้อซองเก็บไว้ดูเล่นเป็นของสะสมจำนวนหนึ่ง แต่ก็ไม่รู้จะเขียนถึงซองเหล่านี้ได้อย่างไร เพราะขาดข้อมูล ในหนังสือฝรั่งเท่าที่มีในบ้าน เห็นมีการสะสมซองผักซองพืชเหมือนกัน แต่ก็ไม่มีรายละเอียดให้ค้นคว้าต่อ
พ.ศ. 2542 ระหว่างทำหนังสือ สิ่งพิมพ์สยาม ไปเห็นซองพืชซองผักอีกจำนวนหนึ่งในบ้านอาจารย์ทวีไทย บริบูรณ์ แห่งพิพิธภัณฑ์ “บ้านจักรยาน” รู้สึกดีใจว่ามีคนเก็บซองแบบนี้เหมือนเราอีก แต่ก็ยังเขียนอะไรได้ไม่มากอยู่ดี
เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2543 ผู้เขียนมีรายการขึ้นไปบรรยายที่มหาวิทยาลัยพายัพ ก่อนเดินทางได้ตั้งใจไว้แล้วว่าจะต้องไปหา “โอภาส นาคบัลลังก์” จิตรกรท่านนี้ให้ได้ เพราะเคยได้ยินอาจารย์สงัด ปุยอ๊อก แห่งมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ผู้ชอบวาดภาพบรรยากาศล้านนา บอกว่าท่านผู้นี้คือนักวาดอาวุโส นอกจากจะวาดภาพสีน้ำสวย ๆ และวาดภาพปกหนังสือสมัยก่อนแล้ว ยังเคยเขียนฉลากสินค้า ออกแบบกล่องขนม และซองเมล็ดผักด้วย
ผู้เขียนสนใจเรื่องนักวาดภาพปก นักวาดโฆษณา และนักออกแบบบรรจุภัณฑ์มาก ดังพยายามเขียนประวัติของนักวาดเหล่านี้ลงในนิตยสารเนชันสุดสัปดาห์ทุก ๆ วันจันทร์ จึงไม่อาจลืมชื่อคุณโอภาส นาคบัลลังก์ ได้เลย
โชคดีที่ได้พบจริง ๆ นอกจากโอภาส หรือพ่อโอภาส หรือลุงโอภาส ฯลฯ ของชาวเชียงใหม่ จะเล่าเรื่องนักวาดเก่า ๆ ให้ฟังอย่างสนุกสนาน และให้ชมภาพวาดสีน้ำอันยิ่งใหญ่งดงามหลายภาพแล้ว ยังมีอัลบั้มเก็บผลงานออกแบบกล่องขนมและซองเมล็ดผักให้ดูด้วย ทำให้ผู้เขียนรู้สึกตื่นเต้นดีใจมาก เพราะเท่าที่ทราบ นักวาดหลายคนไม่ค่อยได้เก็บงานเล็ก ๆ น้อย ๆ ไว้เป็นหลักฐานนัก พอส่งงานแล้วก็ปล่อยทิ้งกันเลย ที่พยายามตามงานกลับมาเก็บ หาค่อนข้างยากเต็มที่
ท่านเคยเห็นฉลากนมตรามะลิ ฉลากนมตราเด็กอนามัย ฉลากผักดองตรานกพิราบไหม เหล่านั้นคือฝีมือการวาดการออกแบบของโอภาส นาคบัลลังก์ ทั้งสิ้น เพียงแต่งานแบบนี้ไม่มีการเซ็นชื่อลงในภาพ หากไม่พบเจ้าตัว หรือไม่มีใครบอก ก็ยากที่จะรู้ว่างานชิ้นไหน เป็นฝีมือของใคร
ผู้เขียนจะยังไม่เขียนถึงฉลากนม กล่องขนม หรือบรรจุภัณฑ์ใด ๆ จะเขียนแต่เรื่อง “ซองเมล็ดผัก” ก่อน เพราะติดใจมานาน และบัดนี้ได้ทราบว่า ซองเมล็ดผักตราเรือบิน (ของบริษัทเจียไต๋ส่งเสริมเกษตรกรรม จำกัด) และ ซองตราเจดีย์จีน ที่เคยเห็น เป็นฝีมือโอภาส นาคบัลลังก์
จากการสนทนา ทราบว่าซองเมล็ดผักแต่ก่อนนิยมใช้ภาพวาด ซึ่งต้องวาดแบบให้ใหญ่กว่าซองจริงเล็กน้อย เวลาไปถ่ายย่อตอนพิมพ์จึงจะได้ภาพคมชัดสวยงาม
การวาดซองสมัยก่อน ผู้วาดวาดจากของจริง คือ เอาต้นหรือใบหรือผลมาวางเป็นแบบเลย ไม่ใช่ถ่ายรูปมาวาด เพราะรูปถ่ายไม่สามารถให้สีสันหรือตำแหน่งที่ถูกใจได้หมดทุกด้าน หรือบางทีพืชผักนั้น ๆ อาจยังงามไม่ได้จังหวะพอ การวาดจึงช่วยเพิ่มสีสันได้ดีกว่า
โอภาสวาดซองผักในราว ๆ ใกล้ พ.ศ. 2498 โดยคิดค่าทำงานค่อนข้างสูงตามระดับฝีมือที่มีอยู่พอตัว มีอยู่บางชุดที่เจ้าของบริษัทบอกว่าแพงเกินไป เกิดปัญหา
“ไม่มีช่างเขียนคนไหนที่มาคิดอย่างนี้ เขาโมโหผม เขาไปญี่ปุ่นเขาก็เอาต้นฉบับที่ผมเขียนไป แล้วไปให้โรงพิมพ์ที่ญี่ปุ่นดู บอกว่าให้เขียนตามนี้แหละ ญี่ปุ่นบอกว่าเอากลับไปให้คนนี้เขียนนะ ญี่ปุ่นไม่รับทำ…”
ที่สุดเจ้าของงานก็ต้องยอมแพ้ เพราะฝีมือของจิตรกรผู้นี้ดีจริง ๆ
น่าเสียดายที่ปัจจุบันซองเมล็ดผักทั้งหลายเลิกใช้รูปวาดตีพิมพ์เสียแล้ว เปลี่ยนไปใช้รูปถ่ายเชย ๆ แทน ทำให้ซองเมล็ดผักหมดเสน่ห์ไปในทันที ปัญหาอีกอย่างหนึ่งคือ ขณะนี้เรายังไม่รู้ว่าซองเมล็ดพืชเก่าสุดในเมืองไทยหน้าตาอย่างไร…
โอภาส นาคบัลลังก์ เกิดที่ท่าอุเทน จังหวัดนครพนม เมื่อวันที่ 14 สิงหาคม พ.ศ. 2465 พ่อชื่อเพชร เป็นชาวเพชรบุรี อาชีพครู แม่ชื่อเต๊าะ เป็นชาวหนองคาย โอภาสชอบวาดรูปมาตั้งแต่เล็ก ๆ เมื่อโตขึ้นได้ไปเข้าเรียนที่โรงเรียนเพาะช่าง รุ่นเดียวกับพนม สุวรรณบุณย์ นักวาดภาพปกนิยาย และไพฑูรย์ เมืองสมบูรณ์ ช่างปั้น ตกเย็นเมื่อเลิกเรียนแล้ว โอภาสชอบไปขลุกอยู่กับนักวาดภาพโฆษณา วาดปกหนังสือ เขียนฉลากยา ออกแบบบรรจุภัณฑ์ ฯลฯ ซึ่งอยู่ตามร้านทำบล็อค ไปช่วยเขาทำงานบ้าง คุยกับเขาบ้าง ทำให้มีความรู้มีประสบการณ์ค่อนข้างมาก
หลังจากที่เป็นนักวาดอิสระในกรุงเทพฯ เป็นเวลานานหลายสิบปี เมื่อราวใกล้ พ.ศ. 2520 จึงย้ายขึ้นมาตั้งหลักที่เชียงใหม่ เพราะเห็นว่าเชียงใหม่น่าอยู่กว่า ที่บ้านอันร่มรื่นในหมู่บ้านเชียงใหม่แลนด์ มีคนหลายรุ่นหลายวัยแวะไปขอความรู้เสมอ
โอภาสมีความสามารถในการวาดสีน้ำซึ่งใช้ในงานวาดฉลาก วาด ส.ค.ส. ออกแบบกล่องขนม และวาดภาพขนาดเล็กใหญ่ทั้งหลาย สิ่งที่น่าสนใจ คือ ท่านผู้นี้ติดตามความรู้ใหม่ ๆ เกี่ยวกับเครื่องมือเครื่องใช้ในการวาดมาตั้งแต่หนุ่ม จึงสามารถให้คำแนะนำเรื่องเทคนิคต่าง ๆ แก่นักวาดรุ่นหลังได้ดี ที่น่านับถือคือท่านไม่ปิดบังหวงแหนความรู้ และยังคงง่วนอยู่กับการวาดภาพอันเป็นสิ่งที่รัก
โอภาส นาคบัลลังก์ ถึงแก่กรรมเมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2546
อ่านเพิ่มเติม:
- ไขจิตรกรรม พระเจ้าสังขจักรตัดศีรษะถวายพระพุทธเจ้า ภาพเขียนวัดในกลาง จ.เพชรบุรี
- สง่า มะยุระ ไม่ใช่แค่ยี่ห้อพู่กัน แต่คือช่างเขียนระดับครู ผู้ซ่อมจิตรกรรมวัดพระแก้ว
หมายเหตุ : คัดเนื้อหาบางส่วนจากหนังสือ “ภาพถ่ายและสิ่งพิมพ์” เขียนโดย เอนก นาวิกมูล (สำนักพิมพ์มติชน, 2549)
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 21 ตุลาคม 2564
