| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
19 กันยายน 2566 ที่ประชุมคณะกรรมการมรดกโลก ให้การรับรอง “ศรีเทพ” หรืออุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ เป็น มรดกโลกทางวัฒนธรรม ในการประชุมสมัยสามัญครั้งที่ 45 ซึ่งจัดขึ้นระหว่างวันที่ 10-25 กันยายน ณ กรุงริยาด ประเทศซาอุดีอาระเบีย หลังถูกบรรจุในวาระพิจารณาที่ 31 ของการประชุม
หลังจากแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง จังหวัดอุดรธานี ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมเมื่อ พ.ศ. 2535 เราว่างเว้นจากการมีมรดกทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่ได้เป็นมรดกโลกมานานถึง 31 ปี “เมืองศรีเทพ” จึงถือเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมแห่งที่ 4 ต่อจากเมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร เมืองประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร และแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง
กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนเมืองศรีเทพเป็นโบราณสถานของชาติ เมื่อ พ.ศ. 2478 และยกฐานะเป็นอุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ เมื่อ พ.ศ. 2527 โดยชื่อ “ศรีเทพ” เป็นพระวินิจฉัยของกรมพระยาดำรงฯ ที่ทรงสันนิษฐานไว้เมื่อคราวเสด็จตรวจราชการมณฑลเพชรบูรณ์
อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ส่วนแรกคือส่วน เมืองโบราณศรีเทพ ลักษณะเป็นสองเมืองทับกัน ประกอบด้วยพื้นที่ 2,889 ไร่ หรือราว 4.7 ตารางกิโลเมตร เป็นเมืองมีคูน้ำคันดินล้อมรอบตามแบบวัฒนธรรมทวารวดี มีสภาพค่อนข้างสมบูรณ์ มีโบราณสถานในคติพุทธศาสนาและพราหมณ์-ฮินดู รวมถึงสถาปัตยกรรมตามแบบวัฒนธรรมทวารวดี พุทธศตวรรษที่ 12-16 และวัฒนธรรมเขมร พุทธศตวรรษที่ 16-18 กระจายอยู่โดยทั่ว
เมืองส่วนใน มีพื้นที่ 1,300 ไร่ สันฐานเกือบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5 กิโลเมตร มีโบราณสถานซึ่งได้รับการขุดแต่งและบูรณะกว่า 40 แห่ง โบราณสถานสำคัญ ได้แก่ เขาคลังใน ปรางค์สองพี่น้อง ปรางค์ศรีเทพ สำหรับเมืองส่วนนอก มีพื้นที่ 1,589 ไร่ ผังเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าขยายออกไปทิศตะวันออก โดยโบราณสถานอีกประมาณ 54 แห่งกระจายอยู่โดยรอบ
ส่วนที่สองจะอยู่นอกเมืองโบราณ มีโบราณสถานที่ยังมิได้ขุดแต่งและบูรณะประมาณ 50 แห่ง ส่วนใหญ่อยู่ทางทิศเหนือ โบราณสถานที่โดดเด่นคือ “เขาคลังนอก” กองอิฐขนาดมหึมาที่มีฉายา “พีระมิดเมืองไทย” สถาปัตยกรรมในวัฒนธรรมทวารวดี และปรางค์ฤๅษี สถาปัตยกรรมวัฒนธรรมเขมร
ดร. ผาสุข อินทราวุธ อดีตคณบดีคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ผู้ล่วงลับ เคยให้ความเห็นไว้ว่า “เขาคลังนอก” รับคติการสร้างจากพุทธมหายาน ซึ่งนิยมสร้างศาสนถานเป็นอาคารบนฐานสูง ตามแบบมณฑลจักรวาล (เหมือน “บุโรพุทโธ” ในอินโดนีเซีย) เขาคลังนอกยังมีความสัมพันธ์กับเขาถมอรัตน์ นอกเมืองศรีเทพ ซึ่งมีภาพสลักเกี่ยวกับพุทธศาสนานิกายมหายานอยู่ภายในด้วย
จุดเด่นของโบราณสถานเขาคลังนอกคือ บริเวณฐานที่คงสภาพค่อนข้างสมบูรณ์ ในประเทศไทยยังไม่เคยพบโบราณสถานสมัยเดียวกัน ที่ยังคงสภาพและมีขนาดใหญ่เท่านี้มาก่อน…
อ่านเพิ่มเติม :
- เจาะเรื่องเขาคลังนอก…มหาสถูปเมืองศรีเทพ ข้อมูลจากปากคนในเมื่อครั้งอนุรักษ์พัฒนา
- “เมืองศรีเทพ” เมืองมรดกโลกล่าสุดของไทย “ตำนานเมืองเทวดา” กับพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 20 กันยายน 2566
