| ที่มา | ศิลปวัฒนธรรม ฉบับเมษายน 2550 |
|---|---|
| ผู้เขียน | ส.พลายน้อย |
| เผยแพร่ |
ตำนาน “เจ้าฟ้าลา” ใครเป่าขลุ่ยหน้าวังโดนเฆี่ยน ใครชักว่าวท่านจะมาเล่นด้วย
ในหนังสือ วังหน้าพระยาเสือ ของผู้เขียน มีรูปประตูวังใหญ่โตของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา หรือ “เจ้าฟ้าลา” มีคนถามว่า เจ้าพระองค์นี้มีวังใหญ่ (อยู่แถวป้อมพระสุเมรุ-กอง บก.) แต่ทำไมปล่อยให้ร้างโรยรา
เหตุที่เป็นเช่นนั้นเชื่อกันว่า พระภูมิเจ้าที่ประจำวังร้ายแรงมาก จนไม่มีเจ้านายพระองค์อื่นไปประทับ และบรรดาหม่อมเจ้าที่เป็นโอรสธิดาก็ไม่เข้มแข็ง ปล่อยให้วังทรุดโทรมเหลือเพียงประตูวัง ซึ่งต่อมามีผู้สร้างศาลพระภูมิไว้กราบไหว้บูชา
ตามพระประวัติกล่าวว่า เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา มีพระนามเดิมว่า “ลา” ทรงเป็นพระโอรสพระองค์น้อยของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก (ทองดี) ประสูติปีมะโรง พ.ศ. 2303
เมื่อกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่า ได้ติดตามพระชนกไปกับเจ้าจอมมารดามา ขึ้นไปอยู่เมืองพิษณุโลก ครั้นพระชนกเสด็จสวรรคตได้ปลงพระศพแล้ว เชิญพระอัฐิมาถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ มีความดีความชอบได้รับสถาปนาเป็นเจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1 เมื่อเดือน 7 ปีเถาะ พ.ศ. 2350 เป็นต้นสกุลเจษฎางกูร
มีเรื่องเล่าถึงพระประวัติครั้งทรงพระเยาว์ อยู่ในชุดหนังสือ อภินิหารบรรพบุรุษ ฉบับพิมพ์ดีด ไม่เคยพิมพ์เผยแพร่มาก่อน
ตามเรื่องว่า ครั้งทรงพระเยาว์นั้นดุร้ายเก่งกาจคะนองยิ่งนัก ชอบพระทัยเล่นทอยกองขว้างหลุมแลว่าวต่างๆ ถ้าได้เล่นสิ่งใดๆ แล้วก็เพลิดเพลินจนลืมเวลาเสวย คุณมา ซึ่งเป็นมารดา หรือผู้หนึ่งผู้ใดจะเชิญเสด็จในเวลาเล่นอยู่ ต้องพูดล่อว่า “จะให้เป็นเจ้า” จึงรีบเสด็จมาโดยเร็ว โดยพระทัยผูกพันอยากเป็นเจ้าเป็นที่ยิ่ง
วันหนึ่งคุณมาร้องเรียกเด็กที่เล่นอยู่ด้วยกรมหลวงจักรเจษฎาเพื่อลองพระทัยดู ได้หยิบเบี้ยใส่โถลงไว้ 10 เบี้ย (250 เบี้ยต่อเฟื้อง) แล้วจึงว่าแก่เด็กที่เล่นอยู่นั้นให้ไปซื้อน้ำปลา “ใครรีบมาก่อนจะให้เป็นเจ้า”
กรมหลวงจักรเจษฎาก็รีบมาโดยเร็ว ฉวยได้โถออกไปหน้าบ้าน ด้วยร้านชำตั้งอยู่ที่หน้าบ้านนั้น (ใกล้กับป้อมเพชร) ผู้ที่ขายน้ำปลาเห็นก็นึกแปลกใจว่า วันนี้เหตุใดบุตรท่านพระอักษรสุนทรศาสตร์ จึงออกมาซื้อน้ำปลาด้วยตนเอง
เจ้าของน้ำปลาก็ตักให้มากกว่าที่เคยขายมาแต่ก่อน คุณลาหรือกรมหลวงจักรเจษฎาก็รีบถือโถน้ำปลามาส่งให้คุณมาผู้มารดา
คุณมาเห็นดังนั้นจึงแสร้งพูดว่า ถ้าอยากเป็นเจ้าก็จงซดน้ำปลานี้ให้หมด คุณลาก็ซดจนหมดโถ แสดงว่าอยากเป็นเจ้าจริงๆ
ครั้นต่อมาเมื่อท่านเป็น “เจ้าฟ้าลา” พระทัยก็เหี้ยมหาญดุร้าย แต่ยังไม่สิ้นคะนอง ถ้าผู้ใดเดินลอยชายผ่านหน้าวังไป หรือขึ้นไปเล่นบนกำแพงพระนครด้านคลองรอบกรุงหน้าวังของท่าน หรือผู้ใดไปเป่าขลุ่ย ก็จะให้ข้าในกรมไปจับตัวมาเฆี่ยน 30 ที แต่ถ้ามีใครมาชักว่าวที่หน้าวัง เจ้าฟ้าลาก็จะเสด็จออกมาชักเล่นด้วยไม่กริ้วกราดแต่อย่างใด พลอยเล่นสนุกไปด้วย
ถ้าเข้าวังทรงพระเสลี่ยงผ่านตลาดมา อยากเสวยสิ่งใดก็รับสั่งร้องขอชาวตลาดลงมา ชาวร้านก็ดีใจด้วยอยากได้หน้าได้ตา ต้องประสงค์สิ่งใดก็ถวายขึ้นไปบนพระเสลี่ยง ท่านก็นั่งเสวยมาตามทาง พอพระทัยเสวยกล้วยละว้ามากกว่าสิ่งอื่นๆ เสวยได้จนหมดหวี
ถ้าปวดลงพระบังคนหนักก็รับสั่งร้องบอกคนหามพระเสลี่ยงให้รอไว้ แล้วท่านก็กระโดดลงมานั่งผินพระขนองเข้ากำแพงเมืองหรือกำแพงพระราชวัง ผินพระพักตร์ออกมาทางถนน มหาดเล็กที่เชิญพระกลดก็กั้นถวายจนเสร็จ แล้วเสด็จขึ้นพระเสลี่ยงต่อไป
จบเรื่องครั้งทรงพระเยาว์แต่เพียงนี้
อ่านเพิ่มเติม :
- “เล่นว่าว” สมัยอยุธยา ใครพลาดเล่นข้ามพระราชวัง มีโทษถึงขั้นตัดมือ!
- วีรกรรมของเจ้าพระยาสุรสีห์ ทหารที่พระเจ้าตากสินมหาราชทรงรักจน “ฆ่าไม่ลง”
- เณรเล่นดอกไม้ไฟจนไหม้วัดมหาธาตุ วังหน้าทรงพระพิโรธ รับสั่งให้สึกแล้ว “ประหารชีวิต”
หมายเหตุ : คัดจากบทความ “จิปาถะ (๑) เจ้าฟ้าลา” โดย ส.พลายน้อย เผยแพร่ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับเมษายน 2550
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 22 กุมภาพันธ์ 2565
