สวนจตุจักร เป็นสวนสาธารณะอยู่ในความดูแลของกรุงเทพมหานคร ทางตอนเหนือ ด้วยถนนพหลโยธิน ถนนวิภาวดีรังสิต และถนนกําแพงเพชร 3 เริ่มตั้งแต่ พ.ศ. 2518 การรถไฟแห่งประเทศไทย น้อมเกล้าฯ ถวายที่ดิน 100 ไร่ เพื่อสร้างสวนสาธารณะตามพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในวโรกาสเฉลิมพระชนมพรรษาครบ 4 รอบ 48 พรรษา วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2518

วันที่ 8 มกราคม พ.ศ. 2519 พระราชทานนามสวนแห่งนี้ว่า “สวนจตุจักร” (ภาษาสันสกฤต หมายถึงสี่รอบ)

สวนจตุจักร เปิดเมื่อวันที่ 4 ธันวาคม พ.ศ. 2523 ส่วนที่เป็นจุดสําคัญของสวนจตุจักรคือ หอนาฬิกา นาฬิกาดอกไม้ และประติมากรรมอาเซียน 6 ประเทศ มีพื้นที่ 190 ไร่ นอกจากเป็นสวนสาธารณะแล้ว ในวันปลายสัปดาห์ยังเป็นตลาดนัดขนาดใหญ่ทดแทนตลาดนัดสนามหลวง มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ตลาด “J.J.” (ตลาดเจเจ)

สวนสาธารณะสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ

หลังจากนั้น กรุงเทพมหานครยังดําเนินการจัดสร้าง สวนสาธารณะสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ ตั้งอยู่บนถนนกําแพงเพชร 2 ติดกับสวนจตุจักร และสวนวชิรเบญจทัศ สร้างขึ้นเนื่องในวโรกาสเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ครบ 5 รอบ วันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2534 เปิดเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2539

สวนแห่งนี้มีสระน้ำเป็นอักษร S และ ส อักษรตัวแรกในพระนามของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ ทั้งภาษาอังกฤษและภาษาไทย มีลานบัวเป็นศูนย์กลางล้อมรอบด้วยสวนพฤกษศาสตร์ที่รวบรวมสายพันธุ์ของพรรณไม้หลายชนิด เช่น ลีลาวดี (ลั่นทม) ชบา กล้วย ทั้งยังมีสระบัว และไม้มงคลพระราชทานประจําจังหวัดครบทุกจังหวัดบนพื้นที่แผนที่ประเทศไทย และเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์เด็กกรุงเทพมหานครด้วย

สวนวชิรเบญจทัศ (สวนรถไฟ)

สวนหนึ่งที่อยู่บริเวณเดียวกัน คือ สวนวชิรเบญจทัศ หรือ สวนรถไฟ เป็นสวนสาธารณะขนาดใหญ่ เดิมเป็นสนามกอล์ฟของการรถไฟแห่งประเทศไทย สร้างขึ้นเป็นสวนสาธารณะวชิรเบญจทัศ ตามมติของคณะรัฐมนตรี สมัยที่พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ เป็นนายกรัฐมนตรี ได้รับพระราชทานชื่อจากสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ในวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2545 วันคล้ายวันพระราชสมภพ พระชนมายุครบ 50 พรรษา

มีพื้นที่ 375 ไร่ อยู่ในความดูแลทั้งกรุงเทพมหานครและการรถไฟแห่งประเทศไทย สวนรถไฟ เป็นที่นิยมของบรรดานักขี่จักรยาน มีช่องให้ขี่จักรยานเฉพาะรอบสวน ทั้งยังมีจักรยานให้เช่าหลายแบบ มีอาคารจัดแสดงและเพาะเลี้ยงผีเสื้อ แมลงหลายชนิด บนพื้นที่ 1 ไร่ โดยจัดภูมิทัศน์แบบธรรมชาติ มีพรรณไม้นานาชนิดและบ่อน้ำ ลําธาร น้ำตก ขนาดเล็ก และพืชพรรณอาหารของผีเสื้อ คือ ดอกไม้ ภายในตึกจัดเป็นนิทรรศการแสดงเรื่องน่ารู้เรื่องผีเสื้อ เปิดให้เข้าชมไม่เสียค่าบริการทุกวันอังคารถึงวันอาทิตย์ เวลา 08.30-16.30 น.

สวนสาธารณะทั้งสามแห่งนี้ เฉพาะในวันหยุดสุดสัปดาห์เป็นที่ออกกําลังกายและพักผ่อนทั้งครอบครัวของชาวกรุงเทพมหานคร และปริมณฑล ไปออกกําลังกายตั้งแต่เช้ามืด เตรียมอาหารไปรับประทานมื้อเช้า แล้วพักผ่อน

ในสวนจตุจักรยามสาย ผู้ใหญ่หรือเด็กด้วยก็ได้ออกเดินเที่ยวหาซื้อของบริเวณตลาดนัดจตุจักร เด็กอาจเช่าจักรยานขี่ออกกําลังกายขี่เล่น ซึ่งสามารถนําจักรยานไปกับตัวได้ทั้งวัน ถึงเย็น ไปเที่ยวเล่นที่พิพิธภัณฑ์เด็ก และสวนผีเสื้อที่ สวนรถไฟ และสวนสมเด็จฯ นัดหมายกันมารับประทานอาหารกลางวัน หรืออาหารเย็นก็ได้ที่ตลาดนัดจตุจักร หรือร้านอาหารใกล้เคียง…

อ่านเพิ่มเติม :

• “ตลาดนัด” มาจากไหน? ย้อนรอยตลาดนัดในกรุงเทพฯ ถึงตำนานตลาดนัดสนามหลวง
• “สวนลุมพินี” สวนสาธารณะแห่งแรกของกรุงรัตนโกสินทร์ กับที่มาของชื่อ “ลุมพินี”

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

หมายเหตุ : คัดเนื้อหาส่วนหนึ่งจากบทความ “สามสวนที่จตุจักร” โดย เรืองชัย ทรัพย์นิรันดร์ ในมติชนสุดสัปดาห์ 10 มิถุนายน 2559 ยังคงเนื้อหาและคำศัพท์ตามต้นฉบับ

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 24 กุมภาพันธ์ 2564