ไกด์บุ๊กบางกอก คู่มือท่องเที่ยว สมัย ร.5 เนื้อหามีอะไรบ้าง ใครเป็นคนเขียน

ผู้เขียน	วิภา จิรภาไพศาล
เผยแพร่	วันจันทร์ที่ 23 มิถุนายน พ.ศ.2568

เมื่อ พ.ศ. 2447 ในสมัยรัชกาลที่ 5 นายโจคิม อันโตนิโอ ช่างภาพฝีมือดี ได้เขียนหนังสือ “ไกด์บุ๊กบางกอก” และตีพิมพ์วางจำหน่าย หนังสือฉบับดังกล่าวน่าจะเป็น “หนังสือคู่มือท่องเที่ยวกรุงเทพฯ” เล่มแรกๆ ในยุคบุกเบิก

โจคิม อันโตนิโอ เป็นใคร

โจคิม อันโตนิโอ (J. Antonio) เป็นชาวเมืองมาเก๊า เชื้อสายโปรตุเกส เดินทางมาสยามในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อ พ.ศ. 2436 ทำงานหลายอย่าง เช่น พนักงานร่างแบบในบริษัทสถาปนิกของชาวอิตาลี, เป็นเจ้าหน้าที่ร่างภาพกรมรถไฟหลวง พร้อมๆ กับการเปิดสตูดิโอถ่ายภาพของตนเองบนถนนเจริญกรุง ใช้ชื่อว่า “สตูดิโอถ่ายภาพเจริญกรุง”

การทำงานที่กรมรถไฟหลวงสร้างโอกาสให้เขาเดินทางไปสถานที่ต่างๆ ของสยาม ได้เก็บบันทึกภาพบ้านเมือง, ผู้คน ฯลฯ ไว้เป็นจำนวนมาก ด้วยการถ่ายภาพบ้าง การวาดภาพบ้าง ซึ่งเป็นวัตถุดิบสำคัญของเขาในเวลาต่อมา

ผลงานภาพถ่ายของอันโตนิโอ เคยจัดแสดงงานนิทรรศการภาพถ่ายที่เมืองฮานอย เวียดนาม (พ.ศ. 2445), นิทรรศการภาพถ่ายที่เมืองเซนต์หลุยส์ สหรัฐอเมริกา (พ.ศ. 2447) ซึ่งทั้งสองงานนี้ผลงานของเขาได้รางวัลเหรียญเงิน

ที่สำคัญ “โปสการ์ด” ที่เป็นการเสด็จพระราชดำเนินของรัชกาลที่ 5 รวมทั้งสถานที่ต่างๆ ในสยามที่เห็นกันบ่อยครั้งก็เป็นผลงานของอันโตนิโอ จนได้รับการขนานนามว่าเป็นช่างภาพอย่างเป็นทางการในราชสำนักสยาม

ไกด์บุ๊กบางกอก

พ.ศ. 2447 อันโตนิโอตีพิมพ์หนังสือนำเที่ยวชื่อ “Guide to Bangkok and Siam” เล่มแรกๆ ในยุคที่เทคโนโลยีการพิมพ์ยังไม่ก้าวหน้า และเมืองไทยก็ยังไม่ค่อยมีหนังสือในลักษณะนี้มาก่อน

ภายในหนังสือแบ่งเนื้อหาเป็น 15 บท ดังนี้

บทที่ 1 ราชอาณาจักรสยาม (ปัจจุบัน), บทที่ 2 ประวัติศาสตร์ไทยฉบับย่อ (อดีต), บทที่ 3 การเดินทางมาสู่บางกอก, บทที่ 4 บนฝั่งแม่น้ำ, บทที่ 5 เมืองบางกอก

บทที่ 6 โรงแรมที่พัก/อาหารการกิน, บทที่ 7 การรถไฟในสยาม, บทที่ 8 การพณิชยกรรม, บทที่ 9 วัฒนธรรมและงานรื่นเริง, บทที่ 10 ประเพณีและธรรมเนียม

บทที่ 11 วัดวาอาราม, บทที่ 12 ทัศนาจรออกนอกเมืองหลวง, บทที่ 13 การท่องเที่ยวในชนบท, บทที่ 14 มาตราเงินและค่าใช้จ่าย และบทที่ 15 สัพเพเหระและสรุป

แน่นอนว่าในฐานะช่างภาพฝีมือดี ภาพประกอบในเล่มย่อมได้รับความสำคัญ ดังนั้นภาพส่วนใหญ่ในหนังสือคู่มือการท่องเที่ยวเล่มนี้จึงเป็นผลงานของเขา นอกจากนี้ยังมี แผนที่กรุงเทพฯ ซึ่งวาดแบบร่างโดยอันโตนิโอเองด้วย

ส่วนกลุ่มเป้าหมายและความตั้งใจในการทำหนังสือเล่มนี้ อันโตนิโอเขียนไว้ในหนังสือว่า

“แม้นว่าจะมีหนังสือนำเที่ยวรอบโลกตีพิมพ์ออกจำหน่ายในประเทศต่างๆ อยู่แล้ว แต่ความน่าสนใจของสยามด้วยประเด็นเฉพาะเป็นแรงจูงใจให้ข้าพเจ้าเรียบเรียงไก๊ด์บุ๊กเล่มนี้ขึ้น ซึ่งก็น่าจะเป็นประโยชน์ต่อผู้มาเยือนประเทศนี้ในครั้งแรกๆ หรือแม้แต่ชาวสยามเอง…”

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่