“วัดราชนัดดาราม” วัดเฉลิมพระเกียรติพระเจ้าหลานเธอรัชกาลที่ 3 พระราชนัดดาพระองค์ใด?

ผู้เขียน	ธนกฤต ก้องเวหา
เผยแพร่	วันจันทร์ที่ 24 มีนาคม พ.ศ.2568

วัดราชนัดดารามวรวิหาร เป็นพระอารามหลวง ตั้งอยู่ริมถนนมหาไชย แขวงสำราญราษฎร์ เขตพระนคร กรุงเทพฯ สร้างขึ้นในปลายสมัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3

วัดแห่งนี้ได้ เจ้าพระยายมราช (บุญนาค) เป็นผู้ออกแบบผังการสร้าง กำกับการสร้างพระอุโบสถ พระวิหาร และศาลาการเปรียญ เจ้าพระยาศรีพิพัฒน์ ออกแบบและควบคุมการก่อสร้างโลหะปราสาท และพระยามหาโยธา เป็นผู้สร้างกุฏิสงฆ์ พร้อมทั้งกำแพงและเขื่อนรอบ ๆ วัด

พระเศรษฐตมมุนี วัดราชนัดดารามวรวิหาร (ภาพจาก หนังสือ ๑๐๘ องค์พระปฏิมา พระพุทธรูปคู่แผ่นดิน, กรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม, 2560)

รัชกาลที่ 3 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาวัดราชนัดดาราม พระราชทานแก่ “หม่อมเจ้าหญิงโสมนัส” ซึ่งทรงเป็นพระราชนัดดาที่โปรดปรานที่สุด

ที่กล่าวว่า หม่อมเจ้าหญิงโสมนัสทรงเป็นพระราชนัดดาที่สมเด็จพระอัยกา (รัชกาลที่ 3) โปรดปรานนั้น ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย อธิบายไว้ในหนังสือ ชื่อบ้านนามเมือง (มติชน : 2538) ว่า น่าจะมาจากเหตุผลต่าง ๆ ดังนี้

ประการแรก พระราชนัดดาพระองค์นี้ทรงมีเชื้อสายของ กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ พระราชธิดาองค์โปรดของรัชกาลที่ 3 กล่าวคือ หม่อมเจ้าหญิงโสมนัสทรงเป็นพระธิดาของ พระองค์เจ้าลักขณานุคุณ พระราชโอรสพระองค์ที่ 8 ในรัชกาลที่ 3 ประสูติแต่ เจ้าจอมมารดาบาง ซึ่งพระองค์เจ้าลักขณานุคุณทรงมีพระโสทรเชษฐภคินี (พี่สาวร่วมบิดามารดา) พระองค์เดียว คือ กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ

ประการที่ 2 พระราชนัดดาพระองค์นี้ทรงกำพร้าพระบิดา (พระองค์เจ้าลักขณานุคุณ) ตั้งแต่ทรงมีพระชันษา 1 ปี สมเด็จพระอัยกาจึงโปรดรับมาเลี้ยงดูอย่างใกล้ชิด จึงทรงพระเมตตาและทรงผูกพัน มีความสนิทสนมยิ่งกว่าพระราชนัดดาพระองค์อื่น ๆ

หลักฐานที่แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนถึงความเมตตาที่ทรงมีต่อพระราชนัดดาพระองค์นี้ คือการที่โปรดให้เลื่อนเป็น พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี และเมื่อถึงกำหนดโสกันต์ ก็โปรดให้มีพระราชพิธีโสกันต์อย่างยิ่งใหญ่เทียบได้กับพิธีโสกันต์เจ้าฟ้า เพียงแต่ไม่มีเขาไกรลาศ

เพื่อแสดงให้ประจักษ์ถึงพระเมตตาที่ทรงมีต่อพระเจ้าหลานเธอพระองค์นี้เป็นพิเศษ จึงโปรดให้สร้างวัดพระราชทาน และพระราชทานนามวัดแสดงถึงพระราชประสงค์ว่า “วัดราชนัดดาราม” พระราชทานนามเมื่อ พ.ศ. 2386

เมื่อรัชกาลที่ 3 เสด็จสวรรคต พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้มีพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสกับพระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ในที่สมเด็จพระนางนาฏบรมอัครราชเทวี ถือเป็นพระอัครมเหสีพระองค์แรกในรัชกาลที่ 4 มีพระนามาภิไธยว่า สมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี พระอัครมเหสี

พระบรมสาทิสลักษณ์สมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี พระอัครมเหสี

สำหรับปูชนียสถานต่าง ๆ ภายในวัดราชนัดดาราม มีการซ่อมบูรณะครั้งใหญ่ไปเมื่อ พ.ศ. 2531-2532 โดยเฉพาะพระอุโบสถที่บูรณะทั้งหลัง เปลี่ยนกระเบื้องมุงหลังคา เปลี่ยนโครงสร้างหลังคา ผนังถือปูน และเปลี่ยนซุ้มประตูลงรักปิดทองใหม่ เมื่อรื้อโรงภาพยนตร์ศาลาเฉลิมไทยไปในปี 2532 ความงดงามของวัดและโลหะปราสาทจึงกลับมาปรากฏเป็นทัศนียภาพอีกครั้ง

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่