
ผู้เขียน | ปดิวลดา บวรศักดิ์ |
---|---|
เผยแพร่ |
“ชัยนาท” เป็นหนึ่งจังหวัดของไทยในภาคกลาง ที่มีประวัติศาสตร์มากมายไม่แพ้เมืองอื่น ๆ มีการวิเคราะห์ทางการศึกษาประวัติศาสตร์ว่า ชัยนาท อาจมีชื่อเดิมก่อนหน้าคือ “กรุงไชยสถาน” หรือ “ไชยสถาน” ในสมัยอยุธยาตอนต้น ต่อมาผู้คนเรียกขานว่า “ชัยนาท”

หนังสือประวัติศาสตร์ชัยนาท ที่จัดทำขึ้นโดยกองศิลปวัฒนธรรม ได้เสนอข้อสันนิษฐานไว้ในบทความ “‘ไชยสถาน’ ชื่อเดิมเมืองชัยนาท” ว่า ชัยนาทอาจจะมีชื่อก่อนหน้าคือไชยสถาน ดังนี้…
“เนื่องจากข้อความในบรรทัดที่ 5-6 ของจารึกวัดส่องคบ 1 ได้กล่าวถึง ขุนเพชญผู้เป็นเจ้าเมืองได้ประดิษฐานพระศรีรัตนธาตุแห่งกรุงไชยสถาน ดังนั้น ผู้เขียนจึงขอเสนอว่า เมืองชัยนาทในสมัยอยุธยาตอนต้นมีชื่อว่า ‘ไชยสถาน’ ทั้งนี้เพราะ
1. จารึกแผ่นนี้ค้นพบในเจดีย์ที่วัดส่องคบ บริเวณเมืองชัยนาท ครั้งกรุงเก่า
2. จารึกวัดส่องคบ 1 ได้กล่าวถึง ญาติขุนเพชญสาร ที่ร่วมอนุโมทนาบุญ ส่วนจารึกเถรศรีเทพคิริมานนท์ 1, 2 แม้จะกล่าวถึงเจ้าเมืองโดยที่ไม่ระบุนาม แต่ก็ปรากฏชื่อญาติของขุนเพชญสารในจารึกทั้ง 2 แผ่น อีกทั้งจารึกก็พบที่วัดส่องคบด้วยเช่นกัน จึงเป็นการชี้ให้เห็นว่าอย่างน้อยขุนเพชญสารและครอบครัวของท่านน่าจะอยู่บริเวณเมืองแห่งนี้”
ในหนังสือยังเล่าต่อว่า ชื่อเมืองไชยสถานนี้ น่าจะใช้สืบต่อกันมาจนถึงราวปลายพุทธศตวรรษที่ 20 จนถึงกลางแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ที่เชื่อว่าเป็นเช่นนี้เพราะในลิลิตยวนพ่ายกล่าวถึงตอนที่พระเจ้าติโลกราชยกทัพมายึดเมืองพิษณุโลก ยังคงเรียกเมืองพิษณุโลกว่าชัยนาท (แต่ก่อนบริเวณพิษณุโลก เรียกว่าชัยนาท ก่อนจะเปลี่ยนชื่อมาเป็นพิษณุโลก ส่วนชัยนาทปัจจุบันคือบริเวณที่เรียกว่าไชยสถาน)

ทำให้ทราบว่าชื่อเมืองไชยสถานยังไม่ถูกเปลี่ยน
คาดว่าเมืองไชยสถานเปลี่ยนชื่อเป็นเมืองชัยนาทในช่วงหลัง พ.ศ. 2008 หรือรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ อ้างอิงจากในลิลิตยวนพ่าย ที่กล่าวถึงการก่อกำแพงเมืองพิษณุโลกหลังจากที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถลาผนวช และในพระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ ยังระบุว่า พระองค์ลาผนวช พ.ศ. 2008
แม้จะพอคาดการได้ว่าเมืองไชยสถานเปลี่ยนชื่อเมืองเป็นเมืองชัยนาทช่วงหลัง พ.ศ. 2008 แต่สิ่งที่ต้องหาคำตอบไปคือเมืองไชยสถานนี้เปลี่ยนชื่อมาเป็นชัยนาทในทันทีหรือไม่ อย่างไร…
อ่านเพิ่มเติม :
- เมืองพิษณุโลก เคยมีอีกชื่อว่า “เมืองชัยนาท” จริงหรือ? เรื่องนี้มีที่มาอย่างไร
- 5 นามสกุล ที่ต้นตระกูลคือ “เจ้าพระยายมราช” เสนาบดีกรมเมืองแห่งกรุงรัตนโกสินทร์
- ร่องรอย “เสือผ่อน” โจรดังสมัย ร.5-7 จากลำตัดเก่าแก่ที่สาบสูญ ชีวิตวัยเด็ก ถึงจุดจบน่าเศร้า
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง :
กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม. ประวัติศาสตร์ชัยนาท. กรุงเทพฯ: มติชน, 2558.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 9 มกราคม 2567