“คลองสรรพสามิต” จ. สมุทรปราการ เกี่ยวอะไรกับ “กรมสรรพสามิต”

ผู้เขียน	ปดิวลดา บวรศักดิ์
เผยแพร่	วันจันทร์ที่ 30 กันยายน พ.ศ.2567

“คลองสรรพสามิต” เป็นคลองสำคัญที่ตั้งอยู่ใน จ. สมุทรปราการ ทั้งยังเป็นคลองที่มีชื่อเป็นเอกลักษณ์ เพราะเมื่อได้ยินชื่อแล้วอาจจะเข้าใจว่าเกี่ยวข้องกับ “กรมสรรพสามิต” ที่มีหน้าที่ในการเก็บภาษีอากรสุราหรือสินค้าฟุ่มเฟือย

แท้จริงแล้วเกี่ยวข้องกันหรือไม่?

คลองสรรพสามิต

คลองนี้เป็นคลองที่ขุดขึ้นสมัยรัชกาลที่ 8 เรียกได้ว่าเป็นคลองยุคใหม่ สมัยประชาธิปไตย คลองนี้เกิดขึ้นมาเนื่องจากความนิยมทำ “นาเกลือ” ในพื้นที่สมุทรปราการ จะเห็นได้ว่าในจังหวัดนี้มีหลายพื้นที่ทำนาดังกล่าว ไม่ว่าจะเป็น ตำบลนาเกลือ ตำบลแหลมฟ้าผ่า อำเภอเมือง, ตำบลคลองด่าน อำเภอบางบ่อ

ทว่าพื้นที่ดังกล่าวอยู่ห่างไกลแม่น้ำลำคลอง ส่วนถนนก็ยังไม่มี จึงทำให้การขนเกลือลำบาก

พ.ศ. 2482 รัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม จึงอนุมัติงบประมาณขุดคลองขึ้นคลองหนึ่ง เพื่อขนเกลือให้สะดวกรวดเร็วกว่าแต่ก่อน ลดราคาเกลือที่แพงเมื่อนำไปขายในเมืองเนื่องจากปัญหาการขนส่ง เมื่อเกลือที่ส่งไปขายมีราคาดีขึ้น ก็ช่วยให้ชาวบ้านมีรายได้มากขึ้น

รวมถึงส่งเสริมโครงการพัฒนาคุณภาพของเกลือและพระราชบัญญัติภาษีเกลือ พ.ศ. 2481 ซึ่งมีกรมสรรพสามิตเป็นผู้ดูแลและจัดซื้อแต่เพียงผู้เดียว (ก่อนพระราชบัญญัติดังกล่าวจะยกเลิกไปในวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2489)

ปากคลองที่สร้างขึ้นใหม่เป็นที่ตั้งของฉางเกลือสหกรณ์ รวมถึงเป็นท่าเรือสำหรับเรือบรรทุกเกลือทั้งขนาดใหญ่และเล็ก ทั้งในและนอกประเทศ

ด้านเส้นทางของคลอง ต้นคลองเริ่มที่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาในตำบลแหลมฟ้าผ่า ไหลไปจนถึงตำบลนาเกลือ อ. เมือง จนออกคลองราชพินิจจัย (คลองขุนราชพินิจใจ) จ. สมุทรปราการ

หลังจากสร้างเสร็จ ได้ชื่อว่า “คลองสรรพสามิตต์” (เขียนอย่างชื่อเดิม ต่อมาเขียนว่า สรรพสามิต) โดยมีหลวงประดิษฐ์มนูธรรม หรือ ปรีดี พนมยงค์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังในสมัยนั้น เป็นผู้ทำพิธีเปิด ในวันที่ 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2482

คลองนี้จึงไม่ได้เกี่ยวข้องกับภาษีอากรสุรา แต่เป็นคลองสำคัญ ยุคคณะราษฎร ที่ส่งเสริมการขนส่งเกลือของประเทศ ซึ่งมีอายุหลายชั่วคน

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่