| ผู้เขียน | ปดิวลดา บวรศักดิ์ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
หลังจากที่อธิบายคำว่า “ขุนนาง” ไปแล้วในบทความก่อน (อ่านต่อได้ที่นี่) ครั้งนี้จะมาพูดถึง “ขุนนาย” อีกยศหนึ่งที่เคยปรากฏในอดีต แต่ปัจจุบันแปรเปลี่ยนไปใช้ในบริบทอื่น ๆ แล้ว
ขุนนายยศนี้เกิดขึ้นมาคล้ายคลึงกับที่มาของขุนนาง เพราะคนที่จะใช้คำว่าขุนนางได้ จะต้องมีอำนาจมาก ซึ่งรวมถึงมีผู้หญิงอยู่ในการดูแลมากมาย ถึงจะสมกับเป็นผู้มีวาสนาสูง
ขุนนายก็เช่นกัน เพราะยศนี้มักใช้เรียกภรรยาใหญ่ หรือ เมียหลวง เนื่องจาก เมียหลวง มีหน้าที่รับผิดชอบดูแลคนในบ้าน ซึ่งส่วนใหญ่ล้วนเป็นผู้ชาย เพราะผู้หญิง สามีเอาไปเลี้ยงดูหมดแล้ว
อย่างที่ในหนังสือ “ขุนนางสยาม” (สำนักพิมพ์มติชน) ของ ส.พลายน้อย ที่ได้ยกคำอธิบายของหลวงวิจิตรวาทการ ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ นักปราชญ์ นักประวัติศาสตร์ของไทย ไว้ว่า…
“ผู้มีบุญวาสนาที่มีข้ามาก ๆ ก็เป็นธรรมดาที่จะต้องเลือกเอาข้าผู้หญิงไว้ช่วงใช้ใกล้ตัว จึงเกิดมีเมียนับเป็นสิบๆ คน ชนิดนี้ก็เรียกว่า ขุนนาง เพราะเอานางมาเลี้ยงไว้มากๆ เมื่อครอบครัวใหญ่โตมีผู้คนมากมายก็จำต้องมีคนหนึ่งซึ่งตั้งอำนาจเด่นขึ้นมา ได้แก่เมียใหญ่เมียหลวง
เมียคนนี้มีหน้าที่รับผิดชอบเลี้ยงดูผู้คน และการเลี้ยงดูในหน้าที่ของเมียใหญ่นี้ ก็มักต้องเลี้ยงดูผู้ชายเป็นส่วนมาก เพราะผู้หญิงนั้นผัวก็เก็บเอาไปเลี้ยงหมดแล้ว
หน้าที่การเลี้ยงดูผู้ชายทำให้เมียใหญ่ได้รับตำแหน่งเป็น ขุนนาย ด้วยเหตุนี้จึงได้เกิดมีคำสองคำคือผัวเป็น ขุนนาง เมีย ขุนนาย…”
ก่อนที่ต่อมา คำว่าขุนนาย จะได้เลือนหายไป กลายเป็นคำว่า “คุณนาย” ที่ในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 บัญญัติความหมายไว้ว่า “คำยกย่อง ใช้เรียกภรรยาข้าราชการชั้นสัญญาบัตรที่ยังมิได้เป็นคุณหญิง, ในปัจจุบันใช้เรียกยกย่องสตรีทั่ว ๆ ไปที่ผู้เรียกนับถือ.”
อ่านเพิ่มเติม :
- ขุนนางคำนี้มีที่มาจากไหน ไว้เรียกผู้ชาย แต่ทำไมใช้ “นาง” ?
- “เกี๊ยะ” รองเท้าไม้ที่เกิดจากความคิดตื้นๆ ของผู้นำแคว้น ที่ต้องการแทนคุณขุนนางเก่า
- ฟางเซี่ยวหรู ขุนนางผู้ถูกลงโทษประหารชีวิต “10 ชั่วโคตร”
อ้างอิง :
ส. พลายน้อย. ขุนนางสยาม. กรุงเทพฯ: มติชน, 2537
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรก 21 พฤษภาคม 2567
