| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
4 ถนนสำคัญ ล้อมรอบพระบรมมหาราชวัง ประกอบด้วย ถนนหน้าพระลาน ถนนสนามไชย ถนนท้ายวัง และ ถนนมหาราช แต่ละถนนมีความเป็นมาอย่างไร ลองมาดูกัน
ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย นักเขียนผู้เชี่ยวชาญประวัติศาสตร์สมัยรัชกาลที่ 5 เล่าไว้ในหนังสือ “ชื่อบ้านนามเมืองในกรุงเทพฯ” ว่า ถนนที่ตัดเลียบโดยรอบพระบรมมหาราชวังทั้ง 4 ด้าน มีมาพร้อมๆ กับการสร้างพระบรมมหาราชวัง เดิมเป็นทางเดินพูนดินแคบๆ แล้วค่อยพัฒนาเป็นการปูด้วยอิฐเรียงตะแคงเป็นถนนโรยกรวด ก่อนจะเป็นถนนคอนกรีตอย่างที่เห็นทุกวันนี้
ศันสนีย์เล่าความเป็นมาของ 4 ถนนสำคัญ ล้อมรอบพระบรมมหาราชวัง คือ ถนนหน้าพระลาน ถนนสนามไชย ถนนท้ายวัง และ ถนนมหาราช ว่า
ถนนหน้าพระลาน เป็นถนนด้าน “ทิศเหนือ” อยู่ด้านหน้าพระบรมมหาราชวัง ในอดีตชาวบ้านเรียกว่า ถนนท่าช้างวังหลวง เพราะเป็นทางที่ช้างของวังหลวงใช้ลงท่าอาบน้ำ จนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว การเลี้ยงช้างในวังหลวงหมดความสำคัญลง จึงโปรดให้เปลี่ยนนามถนนสายนี้ ตามความเหมาะสมและตามลักษณะของสถานที่ ซึ่งเป็นถนนด้านหน้าพระลานกว้างหน้าพระบรมมหาราชวังว่า “ถนนหน้าพระลาน”
ถนนสนามไชย เป็นถนนเลียบกำแพงด้าน “ทิศตะวันออก” เมื่อแรกสร้างเรียกถนนสายนี้ว่า ถนนหน้าจักรวรรดิ์ วังหลวง ตามแบบกรุงศรีอยุธยา คือสนามหน้าพระที่นั่งจักรวรรดิ์ไพชยนต์ ซึ่งเป็นสถานที่ให้ข้าราชการ ประชาชน เข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ในงานพระราชพิธีสำคัญของบ้านเมือง
เมื่อถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ใช้ที่ว่างบริเวณนี้เป็นที่ฝึกซ้อมทหารและสวนสนาม และยังโปรดให้สร้างพลับพลาสำหรับประทับพระราชทานสิ่งของที่ระลึกแก่พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชบริพาร จึงโปรดให้เปลี่ยนนามสถานที่นี้ใหม่ว่า “สนามไชย” ถนนที่ตัดผ่านบริเวณนี้จึงเรียกว่า “ถนนสนามไชย”
ถนนท้ายวัง เป็นถนนด้าน “ทิศใต้” คั่นระหว่างพระบรมมหาราชวังกับวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เดิมถนนนี้เป็นบริเวณบ้านพักข้าราชบริพารและเสนาบดีผู้ใหญ่ จนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มีพระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชบริพารในพระราชสำนักฝ่ายในเพิ่มจำนวนขึ้น ทำให้สถานที่ในพระบรมมหาราชวังแน่นขนัดไม่พออยู่
เหตุนี้ รัชกาลที่ 2 จึงทรงโปรดให้เวนคืนที่ดินบริเวณท้ายวัง เนื้อที่ราว 26 ไร่ ขยายกำแพงพระบรมมหาราชวังด้านใต้ออกไปจนถึงวัดโพธิ์ ปล่อยที่ว่างเป็นถนนคั่นกลาง และพระราชทานนามถนนตามสถานที่ที่ถนนตัดผ่านว่า ถนนท้ายวัง
ถนนมหาราช เป็นถนนด้าน “ทิศตะวันตก” ของพระบรมมหาราชวัง เลียบริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ชื่อถนนมีมาแต่โบราณ มาจากส่วนหนึ่งของคำว่าพระบรมมหาราชวัง คือคำว่า “มหาราช”
อ่านเพิ่มเติม :
- รู้หรือไม่? “ท่าช้าง” ย่านพระบรมมหาราชวัง มีอีกชื่อว่า “ท่าพระ”?
- “ถนนลูกหลวง” มาจากไหน ลูกหลวงที่ว่าคือใครบ้าง?
- “ถนนหลานหลวง” มีที่มาจากไหน?
- เปิดที่มา “ถนนเชียงใหม่” ฝั่งธนบุรี ชื่อ “เชียงใหม่” แต่ทำไมมาอยู่กรุงเทพฯ?
อ้างอิง :
ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย. ชื่อบ้านนามเมืองในกรุงเทพฯ. พิมพ์ครั้งที่ 7. กรุงเทพฯ : มติชน. 2551
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 4 มิถุนายน 2567
