| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
เรามักคิดว่า สังคมไทยในอดีต “ทาส” ทั้งหมดคือชาวสยาม แต่ที่จริงยังมีทาสเรียกว่าทาสเชลย ที่ผู้ชนะจะกวาดต้อนเชลยศึกกลับมาเป็นทาส และยังมีชาวต่างชาติที่ขายตัวเองเป็น “ทาสนายเงิน” อย่าง ชาวจีน ปรากฏหลักฐานสมัยรัชกาลที่ 5
ธวัช ปุณโณทุก เล่าประเด็นเรื่อง “ทาส” ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ไว้ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับมกราคม 2547 ตอนหนึ่งว่า
จากการศึกษาเอกสารโบราณ ว่าด้วยสารกรมธรรม์ขายตัวเป็นทาส ที่เมืองนครราชสีมา ในรัชกาลที่ 5 พบว่า ชาวจีนที่อพยพเข้ามาตั้งรกรากทำมาหากินในสยาม และสร้างครอบครัวโดยมีเมียเป็นคนไทย
ชาวจีนกลุ่มนี้จำนวนไม่น้อยยอมขายตัวเองเป็น “ทาสนายเงิน”
ย้อนไปยุคนั้นก็มีเช่น จีนปรั่ง ผู้เป็นสามี อายุ 67 ปี กับ ทอง เมียชาวไทย อายุ 32 ปี ได้ทำสารกรมธรรม์ขายตัวเองทั้ง 2 คน เป็นเงิน 1 ชั่ง 17 ตำลึง โดยยอมเป็นทาสนายเงิน (แม่สายทอง) เมื่อ พ.ศ. 2433
หรือ จีนหมี แซ่จัง ผู้เป็นสามี อายุ 38 ปี กับ ขำ เมียชาวไทย อายุ 28 ปี ทำสารกรมธรรม์ขายตัวเองทั้ง 2 คน เป็นเงิน 3 ชั่ง ยอมเป็นทาสนายเงิน (พระยาศรีสิงหเทพและคุณหญิงมา) เมื่อ พ.ศ. 2436
ข้างต้นคือกรณีผัวเมียขายตัวเอง แต่บางครั้งก็พบกรณีชาวจีนขายตัวเป็นทาสทั้งครอบครัว
อย่างกรณี จีนห่อและนางมา สองผัวเมีย พร้อมด้วยลูกๆ คือ จีนมั่นและจีนเสือ รวมทั้งหลานชื่อยง ทำสารกรมธรรม์ขายตัวทั้งครอบครัว และยังขายบ้านตึก 2 ห้องในเมืองร้อยเอ็ด รวมเป็นเงิน 33 ชั่ง ยอมเป็นทาสนายเงิน (แม่อิน) เมื่อ พ.ศ. 2407
กรณีจีนห่อและนางมา น่าจะเป็นคนที่มีฐานะ มีทรัพย์สิน แต่ภายหลังน่าจะมีปัญหาทางการเงิน จนถึงขั้นขายตัวพร้อมกับสมบัติ
ธวัช บอกว่า จากการศึกษาใบสัญญาสารกรมธรรม์นี้ มีการเขียนลงลายมือเป็นอักษรจีน น่าจะเชื่อได้ว่า จีนห่อเป็นคนมีความรู้ ดูจากการอ่านเขียนอักษรจีนได้ แต่ไม่ทราบเหตุผลว่าทำไมถึงตกยากเข็ญใจ ถึงขั้นต้องขายตัวเป็น “ทาสนายเงิน” ทั้งครอบครัวและบ้านเรือน เป็นเงินถึง 33 ชั่ง ซึ่งนับว่าเป็นเงินจำนวนมากในยุคนั้น
การศึกษาสารกรมธรรม์การขายตัวเป็นทาสของจีนห่อและนางมา พบว่า ผู้ออกหนังสือสารกรมธรรม์ คือ พระพิพิธภักดี ข้าราชการเมืองนครราชสีมา ส่วนนายเงินคือ แม่อิน น่าจะมีภูมิลำเนาอยู่ที่เมืองนครราชสีมา
แม้จะพบหลักฐานชาวจีนขายตัวเป็น “ทาสนายเงิน” แต่สิ่งที่ยังเป็นข้อสงสัยมาถึงทุกวันนี้ คือ อะไรที่ทำให้ชาวจีนเหล่านั้นต้องประสบความยากจน ถึงขั้นต้องขายตัวลงเป็นทาสตามกฎหมายไทย ซึ่งหากรู้ก็น่าจะช่วยทำให้เห็นสภาพของสังคมไทยสมัยนั้นได้มากขึ้น
อ่านเพิ่มเติม :
- ผ่าระบบ “ทาสอยุธยา” ชนชั้นล่างสุดในสังคมจารีต มีกี่ประเภท? สภาพชีวิตเป็นอย่างไร?
- “การซื้อ-ขายทาส” ในสมัย ร.5 เป็นอย่างไร เจ้านายก็เคยขายตัวเป็นทาส ได้ค่าตัวเท่ากับไพร่?
- “การขายลูกเมียกิน” ของคนสยามในสายตาฝรั่ง เปิดบันทึกสัญญาค้าขายทาสในอดีต
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 26 พฤษภาคม2567
