| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“ประติมากรรมสตรี” ศิลปวัตถุชิ้นสำคัญที่ไทยกำลังจะได้คืนจากพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโปลิทัน หรือ The MET สหรัฐอเมริกา ในเดือนพฤษภาคม 2567 ซึ่งเป็นการส่งคืนพร้อม ประติมากรรมสำริด Golden Boy แต่ในขณะที่ชิ้นหลังได้รับความสนใจและถูกพูดถึงในเชิงการศึกษาค้นคว้ามากมาย (ส่วนหนึ่งเพราะความงดงามของตัวประติมากรรม) ประติมากรรมสตรีกลับเป็นที่รู้จักและมีข้อมูลน้อยมาก
ถึงอย่างนั้น ประติมากรรมสตรีก็ถือว่าเป็นมรดกไทยชิ้นสำคัญที่มีความงดงาม โดดเด่น และน่าสนใจอยู่ไม่น้อย โดยเป็นรูปสตรีนั่งพนมมือเหนือศีรษะ ประมาณอายุได้ราวพุทธศตวรรษที่ 16 หรือ 900-1,000 ปีมาแล้ว
“ศิลปวัฒนธรรม” ได้สอบถามไปยัง ดร. ทนงศักดิ์ หาญวงษ์ นักวิชาการอิสระด้านโบราณคดี และคณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุของไทยในต่างประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทย เกี่ยวกับประติมากรรมสตรี ชิ้นนี้ ทำให้ทราบว่า ไม่แปลกที่ข้อมูลเกี่ยวกับโบราณวัตถุนี้จะมีน้อย เพราะข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องยังเป็นปริศนาเสียเป็นส่วนใหญ่จริง ๆ
ดร. ทนงศักดิ์ ให้ข้อมูลว่าประติมากรรมสตรีปรากฏครั้งแรกอยู่ในหนังสือของ ดักลาส แลตช์ฟอร์ด (Douglas A.J. Latchford) นักสะสมและผู้เชี่ยวชาญด้านโบราณวัตถุเขมร โดยให้รายละเอียดในหนังสือเพียงว่า เป็นโบราณวัตถุจากจังหวัดบุรีรัมย์เท่านั้น ไม่มีข้อมูลว่า ถูกค้นพบหรือนำออกมาจากปราสาทหลังใด ส่วนประวัติการได้มาและข้อมูลการซื้อ-ขาย ต้องรอตรวจสอบจากเอกสารที่ส่งมาพร้อมประติมากรรม
สำหรับความเกี่ยวข้องระหว่าง ประติมากรรมสตรี กับ Golden Boy ว่า เหตุใดไทยถึงได้รับคืนมรดกชาติสองชิ้นนี้พร้อมกัน ดร. ทนงศักดิ์ เผยว่า ความเกี่ยวข้องโดยตรงนั้นไม่มี หรืออย่างน้อยก็ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ยืนยัน เบื้องต้นคือเมื่อเป็นโบราณวัตถุในครอบครอง มีที่มาไม่ถูกต้องตามกฎหมาย พิพิธภัณฑ์ก็จะทำเรื่องส่งคืนประเทศต้นทาง และทั้งสองชิ้นบังเอิญได้รับการยืนยันพร้อมกัน เท่านั้นเอง
“ทั้งสองชิ้น (Golden Boy กับ ประติมากรรมสตรี) ไม่เกี่ยวข้องกันในเรื่องแหล่งที่มา ทั้งนี้ Golden Boy เราทราบที่มาชัด เพราะเข้าถึงแหล่งค้นพบคือที่จังหวัดบุรีรัมย์ และสอบถามจากชาวบ้าน แต่ ‘ประติมากรรมสำริดผู้หญิงคุกเข่า’ ถ้าเข้าไปค้นคว้าจริง ๆ ในพื้นที่ (ปราสาท) เมืองต่ำ พนมรุ้ง ปลายบัด เป็นไปได้ว่าจะเจอคนค้นพบหรือคนขุดได้ แต่คณะติดตามคืนโบราณวัตถุยังไม่ได้ทำงานกันถึงขั้นนั้น” โดยยืนยันว่าหากลงพื้นที่คงสืบค้นกันได้ไม่ยาก “เพราะเป็นประติมากรรมชิ้นใหญ่ ขายได้ราคาดี ต้องอยู่ในความทรงจำของชาวบ้าน”
สำหรับข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับตัวตนของประติมากรรมสตรี และประเด็นเรื่องลักษณะการคุกเข่าพนมมือไหว้ ดร. ทนงศักดิ์ ให้ความเห็นว่า
“เมื่อได้รับคืนเรียบร้อย เราจะสามารถพิจารณาเรื่องรูปแบบศิลปะได้ สามารถกำหนดอายุและช่วงเวลาได้ใกล้เคียงกับประติมากรรมชิ้นอื่น ๆ ทำให้จัดระเบียบข้อมูลหรือทำให้รู้ได้ว่าถูกสร้างมาเพื่ออะไร หากสัมพันธ์กับตัว Golden Boy จริง ๆ การนั่งพนมมือไหว้ก็แสดงถึงการเคารพบุคคลที่สำคัญ… เพราะ Golden Boy เองก็เป็นลักษณะของการสร้างภาพเหมือนไว้ให้คนบูชา บริเวณที่ตั้งก็มีฐานประติมากรรมอีกหลายชิ้น จึงอาจเป็นได้ว่าชิ้นใดชิ้นหนึ่ง (ในบริเวณนั้น) กำลังทำความเคารพพระองค์อยู่”
อ่านเพิ่มเติม :
- ใครคือ “Golden Boy”? รู้จักพระเจ้าชัยวรมันที่ 6 ต้นวงศ์มหิธรปุระแห่งพิมาย
- “พระพุทธรูปทรงเครื่อง” จากลพบุรี มรดกไทยในต่างแดน ที่พิพิธภัณฑ์ในสหรัฐฯ
- “Golden Boy” รูปพระเจ้าชัยวรมันที่ 6 ประติมากรรมสำริด ศิลปะเขมรแบบพิมาย ที่ไทย (เพิ่ง) ได้คืนจากสหรัฐ!
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 10 มกราคม 2567
