| ผู้เขียน | กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“เมืองพิษณุโลก” หรือปัจจุบันคือพื้นที่จังหวัดพิษณุโลก ในอดีตเคยเป็นแหล่งผลิต “เกลือโบราณ” ขนาดใหญ่ แคว้นสุโขทัย
เมืองพิษณุโลกแหล่งผลิตเกลือโบราณ
เรื่องนี้ ศาสตราจารย์พิเศษ ศรีศักร วัลลิโภดม บอกเล่าไว้ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับกรกฎาคม 2530 ว่า ในเขตบ้านน้ำหัก ตำบลบ้านยาง อำเภอวัดโบสถ์ จังหวัดพิษณุโลก มีบริเวณที่เคยเป็นแหล่งผลิตเกลือโบราณอยู่ 2 แห่ง ในพื้นที่ใกล้เคียงกัน
ตำแหน่งที่พบอยู่ในที่ลุ่มหน้าเขาเด่นและเขาคู่ ในบริเวณที่เรียกว่า “โป่งนาหนองกะพ้อ” แห่งหนึ่ง และ “โพนนาหนองไผ่” อีกแห่งหนึ่ง
ทั้ง 2 แห่งนี้ ภาควิชามานุษยวิทยา ได้สำรวจพบเมื่อราว พ.ศ. 2526-2527 โดยประมาณ
ปี 2530 ได้ไปทำการสำรวจศึกษาเพิ่มเติม พร้อมด้วยผู้เชี่ยวชาญทางปฐพีสัณฐาน และทางดินจากศูนย์ศึกษาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มหาวิทยาลัยเกียวโต ประเทศญี่ปุ่น ก็ได้ข้อมูลเพิ่มเติมอีกมาก นั่นก็คือการถางป่าเพื่อเอาพื้นที่ทำพืชไร่ของชาวบ้านในบริเวณนี้ ทำให้แลเห็นเนินดินที่เกิดจากการกระทำของมนุษย์อีกหลายเนิน ที่เกิดขึ้นในบริเวณที่ลุ่มที่เป็นหนองน้ำและธารเกลือ
แสดงให้เห็นว่า เมืองพิษณุโลก เป็นบริเวณที่เกี่ยวข้องกับการผลิตเกลือขนาดใหญ่ในระดับภูมิภาคทีเดียว
ผู้เชี่ยวชาญทางดินและธรณีวิทยาชาวญี่ปุ่น คือ ศาสตราจารย์ ทากาย่า และ ฟูรูกาว่า ให้ความเห็นว่า บริเวณที่เป็นที่ลุ่มและธารเกลือนั้น เกิดจากการยุบตัวของเกลือที่อยู่ใต้ดิน ทำให้เกิดเป็นแอ่งน้ำและธารน้ำ เป็นลักษณะที่เรียกว่า “ซิงค์โฮล” (sink hole) ทำให้เกลือซึมขึ้นมาบนผิวดิน เกิดเป็นคราบขาวในบริเวณที่ลุ่มและธารน้ำ นับเป็นแหล่งเกลือธรรมชาติที่น่าสนใจมาก ไม่พบในที่อื่นๆ ในเขตจังหวัดใกล้เคียง
ในการสำรวจเนินดินที่อยู่ในบริเวณธารเกลือดังกล่าวนี้ ศาสตราจารย์พิเศษ ศรีศักร และ ผศ. ดร. พรชัย สุจิตต์ พบเศษภาชนะดินเผาที่มีทั้งแบบเผาธรรมดา แบบเผาแกร่ง (stone ware) และแบบเคลือบ เป็นจำนวนมาก เมื่อพิจารณาตามรูปแบบแล้ว เป็นเศษภาชนะที่พบในเขตแคว้นสุโขทัย โดยเฉพาะแบบเคลือบเป็นของที่มาจากเตาเกาะน้อย ที่เมืองศรีสัชนาลัย
บรรดาภาชนะเคลือบดังกล่าว มีชนิดที่เคลือบแต่เพียงด้านในด้านเดียว ส่วนด้านนอกปล่อยด้าน เป็นแบบเดียวกันกับที่พบในเตาดินที่จัดเป็นเตารุ่นแรกๆ ของเตาเกาะน้อย
นอกนั้นพบเศษภาชนะเคลือบแบบจีน ที่มีอายุแต่สมัยราชวงศ์หงวน และราชวงศ์เหม็งตอนต้น ปะปนอยู่ด้วย
อาจารย์ศรีศักร ระบุว่า เพราะฉะนั้นเมื่อพิจารณาจากรูปแบบภาชนะเคลือบดังกล่าว ก็จะประมาณอายุของแหล่งทำเกลือในบริเวณนี้ได้ว่า อยู่ในสมัยสุโขทัยและอยุธยาตอนต้น
สิ่งที่แสดงให้เห็นว่า เนินดินใกล้ธารเกลือนี้เป็นแหล่งทำ เกลือโบราณ แน่ๆ ก็เพราะพบเศษภาชนะดินเผาลายเชือกทาบหนาๆ คงเป็นภาชนะขนาดใหญ่ที่ใช้ในการต้มเกลือ และใส่เกลือกระจายอยู่ทั่วไป เป็นภาชนะที่ไม่พบในที่อื่นๆ
อีกทั้งบริเวณรอบๆ เนินดิน ก็เป็นบริเวณที่มีรอยเผาไหม้ของภาชนะดินเผาลายเชือกทาบ ที่มีการเผาไหม้ปะปนอยู่เช่นกัน
อาจารย์ศรีศักร บอกอีกว่า ในการกลับมาสำรวจศึกษาเพิ่มเติมเมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม 2530 พบเนินดินเพิ่มขึ้นอีกเป็นจำนวนมาก เมื่อพิจารณาแล้วทำให้เข้าใจว่า เนินดินเหล่านี้มีทั้งแหล่งที่อยู่อาศัย และแหล่งทำเกลือไปในเวลาเดียวกัน แสดงให้เห็นว่า เป็นแหล่งชุมชนโบราณที่มีอาชีพในการทำเกลือโดยเฉพาะ และอยู่ในขั้นที่ผลิตเพื่อการอุปโภคบริโภคในระดับภูมิภาค
หรืออีกนัยหนึ่งก็คือ เมืองพิษณุโลก เป็นแหล่งเกลือสำหรับบ้านเมืองในเขตแคว้นสุโขทัยและบริเวณใกล้เคียง นับว่าเป็นแหล่งทางโบราณคดีประวัติศาสตร์ที่มีคุณค่ายิ่งแห่งหนึ่ง
อ่านเพิ่มเติม :
- เมืองพิษณุโลก เคยมีอีกชื่อว่า “เมืองชัยนาท” จริงหรือ? เรื่องนี้มีที่มาอย่างไร
- ทำไมต้องเรียก “พิษณุโลก” ว่า “สองแคว” ?
- ทำไม “พระพุทธชินราช” จึงเป็นพระพุทธรูปที่จำลองมากที่สุด?
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 29 พฤศจิกายน 2566
