| ผู้เขียน | ปดิวลดา บวรศักดิ์ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
หากได้เข้าไปเยี่ยมเยียนบ้านของคนจีนโพ้นทะเล หรือแม้แต่คนจีนที่ย้ายมาอยู่ที่ไทย ร้านค้า ร้านอาหาร สถานที่ประกอบธุรกิจต่าง ๆ คงจะได้เห็นศาลเจ้าหลังเล็ก ๆ ตั้งอยู่บนพื้น สะท้อนถึงความสำคัญของ “ตี่จู๋เอี๊ย” ศาลเจ้าของคนจีนโพ้นทะเล เป็นอย่างมาก แต่รู้หรือไม่ว่า “คนจีนแผ่นดินใหญ่” กลับไม่ได้คิดเช่นนั้น
ตี่จู๋เอี๊ย เป็นภาษาจีนแต้จิ๋ว แปลว่า “เทพเจ้าของที่ดิน” หรือเรียกง่าย ๆ คือ เจ้าที่หรือผีบ้านผีเรือน แต่ที่จริงแล้วในภาษาจีนอื่น ๆ เช่น กวางตุ้ง ไหหลำ และแคะ ก็มีคำเรียกของตัวเองที่แตกต่างกันไป เพราะตั้งตี่จู๋เอี๊ย เหมือนกัน อย่าง ไหหลำ ก็เรียกว่า ดีตู่กง หรือกวางตุ้ง เรียกว่า เต่ยจี๋
ตี่จู๋เอี๊ย ถือเป็นสิ่งสำคัญที่สัมพันธ์กับความเป็นอยู่ของลูกหลานชาวจีนโพ้นทะเลอย่างมาก จะมีการจัดน้ำชา ขนมไหว้เมื่อถึงวันพระและเทศกาลต่าง ๆ ของจีน และหากมีใครในครอบครัวเสียชีวิต เพิ่งคลอดลูกก็ต้องจุดธูปกล่าวท่าน
ในช่วงแรกศาลเจ้าที่เราเห็นยังไม่ได้สวยงามน่าดูชมเหมือนปัจจุบัน ยังใช้กระดาษสีแดง หมึกดำ เขียนอักษรจีนว่า “ตีจู่ซิ่งอุ่ย” หรือที่สิงสถิตของเทพเจ้า มุมขวาปรากฏอักษรจีนว่า “ตึ่ง” มาจากตึ่งนั้ง คือ คนไทย (ต่อมาใช้คำว่า ตง แทนตึ่ง มาจากคำว่าตงกก ประเทศจีน) และมุมซ้ายบนเขียนว่า “ฮวง” คือ คนไทย มาจากคำว่า ฮวงนั้ง ก่อนที่จะเขียนว่า ไท แทน ฮวง
การเปลี่ยนกระดาษปิดที่ ตี่จู๋เอี๊ย ศาลเจ้าของคนจีนโพ้นทะเล จะเปลี่ยนทุก ๆ ปี ในเทศกาลตรุษจีน ก่อนจะย้ายมาใช้กระจกพิมพ์สี เป็นศาลเจ้าสีแดงหลังเล็ก ๆ ในปัจจุบัน
ทว่า ใน “จีนแผ่นดินใหญ่” กลับไม่มีศาลเจ้าที่เรียกว่า “ตี่จู๋เอี๊ย” และไม่คิดจะมีที่บ้านด้วย เพราะอะไร?
ในหนังสือ “ตัวตนคน ‘แต้จิ๋ว’” (สำนักพิมพ์มติชน) เขียนโดย เสี่ยวจิว ได้กล่าวไว้ว่า “แม้ตี่จู๋เอี๊ยจะเป็นเทพเจ้าที่ใกล้ชิดและคุ้นเคยกับคนจีนโพ้นทะเลเป็นอย่างยิ่ง แต่ไม่ใช่กับคนจีนในเมืองจีน ลิ้มเฮียเล่าให้ฟังว่า ที่เมืองจีนไม่ค่อยเห็นตี่จู๋เอี๊ย ในบ้านจะไหว้เจ้าเตาเป็นหลัก
แต่ถ้าพูดถึงเทพเจ้าที่ทำหน้าที่เหมือนผู้ใหญ่ของบ้านแบบตี่จู๋เอี๊ยนั้น ที่เมืองจีนมี ‘แป๊ะกง-เจ้าที่ประจำหมู่บ้าน’”
ด้านอาจารย์ ถาวร สิกขโกศล ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมจีน ได้พูดถึงไว้ในหนังสือเล่มเดียวกัน ว่า…
“ที่เมืองจีนถือว่าถ้าบ้านไหนมีตี่จู๋เอี๊ย ไม่ใช่เรื่องน่ายินดี เพราะแสดงว่าเป็นบ้านที่อาศัยเขาอยู่ ไม่มีผีบรรพชนของตนคอยคุ้มครอง จึงต้องตั้งตี่จู๋เอี๊ยไว้คอยคุ้มครองแทน จะตั้งป้ายสถิตวิญญาณหรือแกซิ้งของบรรพบุรุษไม่ได้ เพราะไม่ใช่บ้านของตัวเอง
ฉะนั้นเวลาไปบ้านญาติหรือบ้านเพื่อนที่เมืองจีน ไม่ควรไปถามถึงตี่จู๋เอี๊ยของบ้านเขา เพราะถือเป็นการดูถูกว่าไม่มีปัญญามีบ้านเป็นของตนเอง”
อ่านเพิ่มเติม :
- ศาลเจ้าไม่ได้มีดีแค่ขอพร แต่สอนเรื่องฮวงจุ้ย
- ความสัมพันธ์ “ชาวจีน” กับผู้ปกครองเชียงใหม่ ผ่านความเชื่อและพิธีกรรมในศาลเจ้าจีน
อ้างอิง :
เสี่ยวจิว. ตัวตนคน ‘แต้จิ๋ว’. กรุงเทพฯ: มติชน, 2554.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 26 เมษายน 2567
