| เผยแพร่ |
|---|
หากถามว่า “สารทไทย” เป็นประเพณีอะไร? ตรงกับวันไหน? มีใครตอบได้บ้าง ยิ่งเป็นคนในเมืองคงยากขึ้นมากอีกนิด ลองหันไปพึ่งสารานุกรมออนไลน์อย่าง “วิกิพีเดีย” ถ้าพิมพ์คำว่า “วันสารทไทย”, “เทศกาลสารทไทย” ก็ไม่มีคำตอบให้ แต่ถ้าเปลี่ยนเป็น “กระยาสารท” มีคำอธิบายพร้อมภาพประกอบสี่สี
เช่นเดียวกันกับ “ไหว้พระจันทร์” ถ้าถามลูกหลานจีนในไทย หรือคนที่ญาติเป็นจีนว่าเมื่อไหร่ คืออะไร บางคนอาจตอบไม่ได้ แต่ถ้าถามถึง “ขนมไหว้จันทร์” มีหลายคนบอกได้ว่าร้านไหนอร่อย
ขนมทั้ง ๒ ชนิดต่างเป็นขนมประจำเทศกาลเหมือนกัน และขนมมีชื่อเสียงดังเกินตัวเทศกาลเหมือนกันทั้งคู่ ขณะที่เทศกาลทั้ง ๒ ต่างก็อยู่ในช่วงที่เก็บเกี่ยวผลผลิตทางการเกษตร
สารทไทยเป็นงานบุญเดือน ๑๐ ตรงกับวันแรม ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๐ (ตามปฏิทินจันทรคติของไทย) เป็นงานบุญเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้ญาติพี่น้องที่ล่วงลับ สารท เป็นภาษาสันสกฤต (เขียน “ศารท”) แปลว่า ฤดูกาล ซึ่งมีการเก็บข้าว ถั่ว งา ฯลฯ ใหม่ๆ มาทำของกิน เช่น ข้าวทิพย์, กระยาสารท ซึ่งเป็นข้าวอย่างหนึ่งในพิธีพราหมณ์แต่เมื่อมาถึงเมืองไทย กระยาสารทกลายเป็นขนมตามฤดูกาลไป
วรรณกรรมสมัยต้นกรุงศรีอยุธยา อย่าง “ทวาทศมาศ” กล่าวถึง “พิธีสารท” ว่าเป็นการทำบุญเลี้ยงพระด้วยถั่วงา และข้าวกวนด้วยน้ำอ้อย น้ำตาลหรือน้ำผึ้ง เรียกกันสืบถึงปัจจุบันว่า “กระยาสารท”
ส่วนไหว้พระจันทร์ตรงกับวัน ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ (ตามปฏิทินจันทรคติจีน) ซึ่งเป็นฤดูใบไม้ร่วง ที่ผลผลิตทางเกษตรได้แก่ ข้าวเหนียว และข้าวเจ้าสุกพอดี จึงใช้เซ่นไหว้บรรพบุรุษที่ล่วงลับ และพระจันทร์ซึ่งเป็นเทพประจำธรรมชาติ โดยในช่วงเวลานี้ดวงจันทร์สวยงามที่สุดและท้องฟ้าโปร่ง
เทศกาลไหว้พระจันทร์เป็นที่นิยมแพร่หลายในสมัยราชวงศ์ถัง (พ.ศ. ๑๑๖๑-๑๔๕๐) เมื่อถึงสมัยราชวงศ์หยวนก็มีตำนานว่าคนจีนสอดหนังสือนัดล่มล้างมองโกลในขนมไหว้พระจันทร์ที่เล่าสืบกันมา
ในปี ๒๕๖๓ นี้ สารทไทยตรงกับวันที่ 17 กันยายน ไหว้พระจันทร์ตรงกับวันที่ ๑ ตุลาคมที่กำลังจะมาถึง ที่หลายคนอาจหลงลืม หรือไม่ได้สนใจ
นี่ก็คงเป็นผลสืบเนื่องหนึ่งจากการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตจากสังคมเกษตร เป็นสังคมเมือง
ข้อมูลจาก
ถาวร สิกขโกศล. เทศกาลจีนและการเซ่นไหว้. มติชน, ๒๕๕๗
ปรานี วงษ์เทศ. ประเพณี ๑๒ เดือน ในประวัติศาสตร์สังคมวัฒนธรรมเพื่อความอยู่รอดของคน. มติชน, ๒๕๔๘
เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อ 3 ตุลาคม พ.ศ.2560
