| ผู้เขียน | ศุภมาศ วงศ์ไทย |
|---|---|
| เผยแพร่ |
สิบสองปันนา เป็นเมืองที่อยู่ในมณฑลยูนานทางตอนใต้ของประเทศจีน ในอดีต “สิบสองปันนา” หรือสิบสองพันนา หมายถึงอาณาจักรที่เกิดขึ้นจากการรวมพื้นที่นาของ “ชาวไทลื้อ” หลายๆ หมู่บ้านรวมกันได้ 1 พันนาก็ตั้งเป็น 1 เมือง รวมทั้งสิ้น 12 พันนา จึงเท่ากับ 12 เมือง เมืองหลวงคือ เชียงรุ้ง มีแม่น้ำโขงไหลผ่าน เป็นศูนย์กลางของอาณาจักร
อาณาจักรสิบสองปันนามีพระเจ้าแผ่นดินปกครองอาณาจักรมายาวนานถึง 45 พระองค์ มีพระมหากษัตริย์ผู้ปรีชายิ่ง คือ พญาเจืองหาน แห่งราชวงศ์เชียงรุ้ง ที่ปกครองเมืองเชียงรุ้งให้เป็นเอกภาพมีความร่มเย็นผาสุขมาโดยตลอด
แต่แล้วเมื่อสายลมแห่งอำนาจเปลี่ยนทิศใน ค.ศ. 1949 ได้เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองเปลี่ยนชื่อเรียกอาณาจักรจีนมาเป็นสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยเหมาเจ๋อตุง ซึ่งมีความมุ่งหวังที่จะปกครองประเทศจีนให้อยู่ภายใต้การปกครองแบบคอมมิวนิสต์ และรวมรวบประเทศจีนให้ยิ่งใหญ่
อาณาจักร “สิบสองปันนา” จึงถูกรวมให้เป็นส่วนหนึ่งของสาธารณรัฐประชาชนจีน ถูกตั้งให้เป็นเขตการปกครองตนเองภายใต้ระบบคอมมูน กล่าวคือ ที่นาที่เคยเป็นของ “ชาวไทลื้อ” ถูกยึดให้เป็นของรัฐบาล เป็นระบบนารวม ให้ประชากรชาวไทลื้อเป็นสมาชิกใช้แรงงานทำงานให้รัฐบาล แลกกับสวัสดิการต่างๆ ที่รัฐบาลเป็นผู้จัดสรรให้กับประชากร
รวมไปถึงการล้มราชวงศ์ไทลื้อ ที่เป็นผู้ปกครองแผ่นดินสิบสองปันนามายาวนาน พระราชวังที่เวียงผาครางถูกเผาทำลาย ซึ่งในปัจจุบันได้สร้างเป็นศูนย์การค้าแห่งใหม่ของสิบสองปันนา ผลจากการเปลี่ยนแปลงทั้งเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองทำให้การใช้ชีวิตของชาวไทลื้อในสิบสองปันนาเปลี่ยนแปลงไป
กษัตริย์องค์สุดท้าย คือเจ้าหม่อมคำลือ แห่งราชวงศ์เชียงรุ้ง ในสิบสองปันนา ถูกปลดเป็นสามัญชน และทำงานให้กับรัฐบาลจีนใหม่ ในฐานะผู้เชี่ยวชาญประจำสถาบันชนชาติส่วนน้อยแห่งมณฑลยูนาน และมีชื่อใหม่เป็นภาษาจีนในฐานะพลเมืองของประเทศจีน ว่า “เตาซือชิน” และเชื้อพระวงศ์คนอื่นๆ ก็ถูกเปลี่ยนชื่อให้เป็นภาษาจีน โดยให้ใช้แซ่ “เตา” เป็นคำนำหน้าชื่อ [ธีรภาพ โลหิตกุล, กว่าจะรู้ค่าคนไทในอุษาคเนย์ (กรุงเทพ ; สำนักพิมพ์ประพันธ์สาส์น,2544),หน้า 40.]
ชาวไทลื้อในสิบสองปันนาใช้ชีวิตอยู่อย่างจำกัด ถูกกีดกันเรื่องการนับถือศาสนา กล่าวคือไม่ให้นับถือศาสนาพุทธ สำหรับชาวไทลื้อแล้ว ศาสนาพุทธเป็นสิ่งที่ชาวไทลื้อให้ความสำคัญควบคู่ไปกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ทำให้ชาวไทลื้อจะยึดมั่นในองค์พระมหากษัตริย์ของตนเองและศรัทธาในพระพุทธศาสนา แต่ขบวนการเรดการ์ดมองว่าเป็นสิ่งที่ล้าหลัง จึงได้ทำการเผาทำลายวัดวาอารามไปทั่วทั้งแผ่นดินสิบสองปันนา เพราะต้องการที่จะลบล้างคติความเชื่อแบบเก่าของชาวไทลื้อ และมีความพยายามสร้างความเป็นจีนให้กับชาวไทลื้อ
นอกจากชาวไทลื้อจะถูกปิดกั้นไม่ให้นับถือศาสนาพุทธ ยังถูกห้ามไม่ให้จัดกิจกรรม หรือทำพิธีกรรมต่างๆที่มีมาแต่โบราณ อย่างเช่นการจัดพิธีสงกรานต์ การทำบุญตักบาตร และพิธีที่เกี่ยวข้องกับศาสนา ทำให้วัฒนธรรมอันดีงามเหล่านั้นค่อยๆ เลือนหายไป
หลังจากที่ผ่านพ้นเหตุการณ์ช่วงการปฏิวัติวัฒนธรรม ระบบคอมมูนถูกยกเลิก ชาวไทลื้อได้สิทธิ์ที่นากลับมาเป็นของตนเอง และสามารถจัดกิจกรรมทางศาสนาและพิธีกรรมต่างๆ ได้ ชาวไทลื้อที่ถูกกดขี่ในช่วงเวลานั้นก็ได้กลับมาส่งเสริมและฟื้นฟูวัฒนธรรมไทลื้ออีกครั้ง
จากสิ่งที่ข้าพเจ้าได้พบเห็นการใช้ชีวิตของคนไทลื้อในสิบสองปันนาในปัจจุบัน คนไทลื้อรุ่นใหม่ดำรงชีวิตประจำวันแบบชาวจีนเป็นส่วนใหญ่ บางคนก็พูดภาษาไทลื้อไม่เป็น ใช้ภาษาจีนในการสื่อสารกัน จากเดิมที่เคยใช้ภาษาไทลื้อในการสื่อสาร แต่คนไทลื้อรุ่นใหม่ ส่วนใหญ่ไม่สามารถพูดภาษาพื้นถิ่นของตนเองได้ การสร้างบ้านที่อยู่อาศัยแบบจีน
แต่สิ่งที่ไม่เลือนหายไปจากความเป็นไทลื้อคือการนับถือศาสนาพุทธ ในทุกๆ ปี สิบสองปันนา จะมีการประเพณีสงกรานต์ เป็นการฟื้นฟูประเพณีดั้งเดิม มีการแห่น้ำเพื่อเข้ามาสรงน้ำพระที่วัด ทำบุญตักบาตร เป็นต้น นอกจากนั้นยังได้รับเงินทุนงบประมาณจากรัฐบาลจีนในการส่งเสริมการท่องเที่ยวในสิบสองปันนา สร้างแหล่งท่องเที่ยวที่ชื่อว่า 9 จอม 12 เจียง เพื่อให้เป็นย่านแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ในสิบสองปันนา และใช้เป็นสถานที่จัดงานเพื่อส่งเสริมวัฒนธรรมไทลื้อ
มีการออกร้านขายของแบบถนนคนเดิน มีการแสดงของชาวไทลื้อจากที่ต่างๆ อย่างเช่นตัวแทนชาวไทลื้อจากประเทศไทย ชาวไทลื้อทั้ง 7 จังหวัดภาคเหนือ ได้แก่ จังหวัด เชียงใหม่ แพร่ น่าน พะเยา ลำพูน ลำปาง เชียงราย ก็ได้มีโอกาสไปแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมที่สิบสองปันนาในวันที่ 27-31 มกราคม 2017 ด้วย
แม้ว่าผลของการเปลี่ยนแปลงจากสองเหตุการณ์นี้ จะทำให้ชาวไทลื้อได้ปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิตเพื่อให้เข้ากับความเป็นจีน นับว่าเป็นความสำเร็จที่สามารถทำให้ชาวไทลื้อรู้สึกถึงความเป็นคนจีน แต่วัฒนธรรมที่มีมาแต่โบราณของชาวไทลื้อแห่ง “สิบสองปันนา” บางส่วนก็ยังไม่เลือนหายไป
อ่านเพิ่มเติม :
- กำเนิด “เจ้าแม่ทับทิม (หม่าโจ้ว)” แม่ย่านางจีนสู่ไทย เทวดานี้ฮิตแพร่หลายได้อย่างไร
- ชาวจีนอพยพใหม่ เหมือน-แตกต่าง จากชาวจีนโพ้นทะเลอย่างไร?
- ความจริงของ “หมาล่า” ปิ้งย่างสไตล์สิบสองปันนา คำที่ไม่ได้เรียกชื่ออาหารแบบที่เข้าใจ
อ้างอิง :
ธีรภาพ โลหิตกุล, กว่าจะรู้ค่าคนไทในอุษาคเนย์. (กรุงเทพ : สำนักพิมพ์ประพันธ์สาส์น, 2544) .
วีระชัย โชคมุกดา, ประวัติศาสตร์ มหาอำนาจผู้กุมชะตาโลกจากโบราณถึงปัจจุบัน. (กรุงเทพฯ : ยิปซี, 2557) .
召孟罕泐、刀世勋, สมเด็จพญาเจืองหานมหาราช, (แผ่นพับ).
ตาลคำ รอดเจริญ (เจ้าหม่อมตาลคำ ณ เชียงรุ้ง), สัมภาษณ์ วันที่ 3 ธันวาคม 2559.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2560
