| เผยแพร่ |
|---|
การเสด็จประพาสยุโรปของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เป็นช่วงเวลาประวัติศาสตร์ของไทยอีกครั้งหนึ่งในหลายด้าน สำหรับการเสด็จประพาสครั้งที่ 2 ช่วงปีพ.ศ. 2450 ซึ่งเสด็จฯไปรักษาพระองค์ตามคำแนะนำของแพทย์หลวง เหตุการณ์ในครั้งนี้ คณะแพทย์ในยุโรปสั่งห้ามเสวยข้าวเพื่อแก้พระอาการท้องผูกซึ่งกลายเป็นที่มาของข้อความตอนหนึ่งในพระราชหัตถเลขาถึงสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพที่ทรงเล่าว่า ทรงโต้เถียงแพทย์
การเสด็จประพาสยุโรปครั้งแรกของรัชกาลที่ 5 ใน พ.ศ. 2440 เป็นส่วนหนึ่งของพระราชวิเทโศบายเพื่อรักษาเอกราชของชาติท่ามกลางการรุกคืบของจักรวรรดินิยมตะวันตก ขณะที่วัตถุประสงค์สำคัญสำหรับการเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 2 ใน พ.ศ. 2450 ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย ผู้เขียนหนังสือ “วาทะเจ้านาย เล่าประวัติศาสตร์” ระบุว่า เพื่อพักผ่อนพระวรกาย ฟื้นฟูพระพลานามัยและรักษาพระอาการประชวรซึ่งเป็นผลมาจากตรากตรำพระราชหฤทัย และพระวรกายเนื่องมาจากการบริหารราชการบ้านเมืองจากสภาพแวดล้อมในช่วงเวลานั้นยังตกอยู่ภายใต้ภัยคุกคามของจักรวรรดินิยมตะวันตก พระองค์ต้องทรงศึกษาเรื่องราวเหตุการณ์ และครุ่นคิดต่อเนื่องกันทั้งเวลาเสวย หรือบรรทม เป็นผลให้พระสุขภาพพลานามัยทรุดโทรม
นอกจากพระโรคที่แสดงอาการประจำอย่างพระอาการปวดเมื่อยพระวรกาย ต้องมีพนักงานถวายการนวด พระอาการจึงจะผ่อนคลายและบรรทมหลับแล้ว ปัญหาพระพลานามัยช่วงนั้นยังรวมถึงผนังในโพรงพระนาสิก (โพรงจมูก) หลอดลมมีพระอาการอักเสบสืบเนื่องจากทรงสูบพระโอสถมวนมาก และยังมีพระอาการพระโลหิตจางจากโรคพระวักกะ (ไต) อักเสบเรื้อรัง
ผู้เขียนหนังสือระบุว่า “พระโลหิตจางเป็นเหตุให้เกิดพระอาการอ่อนเพลียซึ่งเป็นเพราะหัวใจสูบฉีดโลหิตไปหล่อเลี้ยงร่างกายยากและไม่เพียงพอ แพทย์หลวงจึงถวายคำแนะนำให้เสด็จฯ ไปรักษาพระองค์ในยุโรป”
หลังคณะแพทย์ในยุโรปประชุมหาวิธีรักษาให้ได้ผลในระยะเวลาสั้น ทรงพบว่า แพทย์หลวงในบางกอกวินิจฉัยโรคและพระอาการผิดเป็นพระโรคหืด แต่โรคพระนาสิกนั้นเกิดจากอักเสบในโพรงพระนาสิก แพทย์จึงเปลี่ยนยา เปลี่ยนวิธีรักษาใหม่กระทั่งพระอาการดีขึ้นส่วนหนึ่ง
ส่วนโรคพระโลหิตจางที่ทำให้มีอาการปวดเมื่อย ทรงปรารภกับคณะแพทย์ในยุโรปถึงพระอาการปวดเมื่อย คณะแพทย์กลับไม่สามารถวิเคราะห์พระอาการได้ พระราชดำริในพระองค์เกี่ยวกับพระอาการนี้คือน่าจะเป็นพระอาการของเลือดลมอันเป็นธาตุเฉพาะพระองค์ ทรงเล่าว่า
“ฉันเชื่อว่าคงจะได้รับรักษาอย่างเต็มที่ที่เขาจะรักษาได้ แต่เสียแต่เรื่องเมื่อยไม่รู้จักจริงๆ บอกเข้าออกจะตกใจเกินๆ ไปจึงต้องตกลง เป็นระงับให้แกรักษาอย่างอื่น เมื่อยเรานวดเอาได้ รวบรวมใจความว่าถ้าหายอื่นแล้วก็จะหายเมื่อยด้วย”
คณะแพทย์ยังขอให้ทรงใช้เวลาส่วนใหญ่พักผ่อนพระวรกายด้วยการประทับพักผ่อนเฉยๆ ทำพระทัยให้เบิกบาน ลดสูบพระโอสถมวน ขั้นต่อมาก็ใช้ยากระตุ้น และบำรุงพระทัยขนานแรง ซึ่งการใช้ยาได้ต้องมีข้อปฏิบัติหลายประการ เป็นแนวทางที่ทรงรู้สึกอึดอัดขัดข้องพระทัยกับข้อห้ามต่างๆ
“—พอยอมเข้าวันนี้ ก็ค่อยฟื้น แต่ยังกินเข้ากินปลาไม่ได้ ยุ่งใหญ่ ยิ่งกินเนื้อกินหนังเข้าไปมันยิ่งแน่นมากขึ้น ต้องหันลงกินเข้า ตาหมอก็กริ้วว่าไม่กินอะไรกินแต่เข้า มันจะขี้อย่างไรได้—”
ข้อความข้างต้นนำมาสู่ข้อความที่แสดงให้เห็นว่าทรงขัดพระทัยในข้อกล่าวหาของแพทย์ อันปรากฏในพระราชหัตถเลขาถึงสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเล่าที่โต้แพทย์ว่า
“—ฉันบอกว่าเมืองฉันเขากินเข้า แต่เขาขี้กันทุกคนเหมือนกัน—”
อ้างอิง :
ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย. วาทะเจ้านาย เล่าประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ : มติชน, 2558. หน้า 136-14
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อวันที่ 12เมษายน 2562
