| ผู้เขียน | วิภา จิรภาไพศาล |
|---|---|
| เผยแพร่ |
การทำความสะอาดบ้านเป็นเรื่องปกติทั่วไปของทุกครอบครัว แต่ในเทศกาลตรุษจีน การทำความสะอาดของคนจีนมีความถี่ถ้วน, จริงจัง และพิเศษอย่างยิ่ง เพราะเป็นการทำตามคำสั่งของ “เจ้าเตา”
เจ้าเตา หรือ เจ้าเตาไฟ เป็น 1 ใน 5 “เทพประจำบ้าน” สมัยโบราณ ที่คอยคุ้มครองสมาชิกในบ้าน (เทพเตาไฟ, เทพประตูบ้าน, เทพประตูห้อง, เทพบ่อน้ำ(ใน)บ้าน และเทพโถงกลาง) ภายหลังคงเหลือการสักการะเพียงเจ้าเตา
แต่ว่า เจ้าเตา เป็นเจ้าที่ไม่มีภาพหรือรูปเคารพ ไม่มีผู้สร้างศาลให้โดยเฉพาะ ที่เป็นเช่นนี้ เพราะเจ้าเตาประจำอยู่ที่เตาไฟของแต่ละครัวเรือน ซึ่งเป็นเตาขนาดใหญ่สร้างติดที่ เคลื่อนย้ายไม่ได้ ที่บ้านโบราณใช้กัน ไม่ใช่ “เตาอั้งโล่” ที่มีขนาดเล็ก สามารถยกเคลื่อนย้ายได้ แบบที่คนทุกวันนี้รู้จักกัน
เมื่อเจ้าเตาสิงสถิตอยู่ที่เตาของแต่ละบ้าน เจ้าเตาจึงเป็นเทพที่ใกล้ชิดประชาชนมาก ตามตำนาน “เง็กเซียนฮ่องเต้” ประมุขแห่งสวรรค์ ได้ส่งเจ้าเตามาคุ้มครองป้องกันมนุษย์โลก และจดบันทึกการกระทำของครอบครัวต่างๆ แล้วขึ้นไปส่งรายงานในคืน วัน 23 ค่ำ เดือน 12 (ตามจันทรคติจีน) ของทุกๆ ปี (คนจีนทางใต้ว่าขึ้นไปวัน 24 ค่ำ เดือน 12)
จึงเกิดการเซ่นไหว้ และส่งเจ้าเตาขึ้นสวรรค์ นัยว่าเพื่อประจบเอาใจให้ขึ้นไปรายงานแต่เรื่องดี
หลังจากนั้น เง็กเซียนฮ่องเต้ก็จะอ่านรายงานบันทึกการกระทำของมนุษย์โลกของเจ้าเตา มนุษย์คนใดที่ประพฤติดี, มีอาชีพสุจริต, ไม่คอร์รัปชัน ฯลฯ เง็กเซียนก็จะลิขิตให้ชีวิตคนนั้นในปีต่อไปมีแต่ความราบรื่น
แต่แล้ววันหนึ่ง เง็กเซียนฮ่องเต้ส่งเทพอีกองค์หนึ่งลงมาโลกมนุษย์ เพื่อต้องการรู้ความเป็นไปของบรรดามนุษย์เพิ่มขึ้น หรือความจริงต้องการตรวจสอบการทำงานของเจ้าเตาก็ไม่ทราบได้ เทพองค์นี้เก็บข้อมูลเสร็จเรียบร้อยก็ขึ้นไปรายงานว่า มนุษย์โลกหยาบช้ายิ่ง ปากเสีย กล้าด่าฟ้า ด่าฝน แม้แต่องค์เง็กเซียนก็กล้าด่า
ทีนี้ก็ว้าวุ่นเลย ไม่ว่าจะเป็นเง็กเซียนที่ถูกด่า หรือเจ้าเตาที่สนิทกับมนุษย์โลก
เง็กเซียนโกรธมาก บอกเทพองค์ดังกล่าวให้ลงมาโลกมนุษย์อีกครั้ง แล้วเขียนชื่อมนุษย์ปากสามหาวเหล่านั้นไว้ที่ผนังบ้านพวกเขา ถึงปลายปีจะส่งทหารสวรรค์ลงไป “เก็บ” ตามรายชื่อที่ “หมายหัว” เอาไว้
ส่วนเจ้าเตาที่ประจำการอยู่ในโลกมนุษย์ ใกล้ชิดกับผู้คน คิดหาวิธีว่าจะช่วยมนุษย์ได้อย่างไร คิดอยู่หลายวัน ในที่สุดก็เจ้าเตาคิดออก นั่นก็คือ ให้มนุษย์โลกทำความสะอาดบ้านเรือน และเพื่อให้แน่ใจจึงต้องทำให้เสร็จก่อนที่เจ้าเตาจะขึ้นไปส่งรายงาน (คืนวัน 23 ค่ำ เดือน 12)
การทำความสะอาดครั้งนี้ ต้องประณีต ถี่ถ้วนมาก ทำทั้งในบ้านและนอกบ้าน ไม่ใช่เพื่อสุขอนามัย แต่เพื่อความปลอดภัยของชีวิต เกิดเทพที่เซ็กเซียนส่งมา “สอดไส้” เขียนชื่อไว้มากกว่าหนึ่งตำแหน่ง หรือมีสัญลักษณ์อื่นๆ ไว้ละก็ตาย ตาย และตายสถานเดียว
วัน 30 ค่ำ เดือน 12 อันเป็นวันสิ้นปี กองทัพทหารสวรรค์ที่เง็กเซียนส่งลงมา ก็ไปไม่เป็นเลย ไม่รู้ว่าบ้านหลังไหน หรือใคร คือมนุษย์ปากดีที่ต้องมาจัดการ เพราะชื่อที่เขียนหมายหัวไว้ที่ผนังแต่ละบ้าน ถูกลบทิ้งจากการทำความสะอาดบ้านเรือนของบรรดามนุษย์ที่กลัวตายไปหมดแล้ว
การทำความสะอาดบ้านรับเทศกาลตรุษจีน จึงต่างจากการทำความสะอาดปกติ เพราะคึกคักและเอาจริงเอาจังเป็นพิเศษ ส่วนวัน 23 ค่ำ เดือน 12 ปี 2567 นี้ตรงกับวันที่ 2 กุมภาพันธ์ ยังมีเวลาให้ทำความสะอาดบ้านรับตรุษจีน หรือจะสะกิดใครที่อาจเข้าข่ายโดนเทพเซียนหมายหัวก็นับว่ายังมีเวลา
อ่านเพิ่มเติม :
- เกียงไท้กง บุคคลที่มีตัวตนจริงในประวัติศาสตร์ ผู้เป็น “เจ้าไม่มีศาล”
- ตรุษจีน ทำไมในซีรี่ย์จีนเขากินเกี๊ยว แต่จีนในไทยเรากินขนมเข่ง ?!?
หมายเหตุ : บทความนี้เขียนเก็บความจาก ถาวร สิกขโกศล. เทศกาลจีนและการเซ่นไหว้, สำนักพิมพ์มติชน, พิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2557.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 29 มกราคม 2567
