ประกาศเปลี่ยนธรรมเนียมใหม่ ราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 1วันจันทร เดือน 8 แรม ค่ำ 1 ปีจอ ศก 1236 เนื้อหาเกี่ยวกับการยกเลิกหมอบคลาน ตอนหนึ่งมีว่า

“…แลธรรมเนียมที่หมอบคลานกราบไหว้ในประเทศสยามนี้ เหนว่าเปนการกดขี่แก่กันแข็งแรงนัก ผู้น้อยที่ต้องหมอบคลานนั้น ได้ความเหน็ดเหนื่อยลำบาก เพราะจะให้ยศแก่ท่านผู้ใหญ่ ก็การทำยศ ที่ให้คนหมอบคลานกราบไหว้นี้ ไม่ทรงเหนว่ามีประโยชน์แก่บ้านเมือง แต่สิ่งหนึ่งสิ่งใดเลย

ผู้น้อยที่ต้องมาหมอบคลานกราบไหว้ให้ยศต่อท่านผู้ที่เปนใหญ่นั้น ก็ต้องทนลำบากอยู่ จนสิ้นวาระของตนแล้วจึ่งจะได้ออกมา พ้นท่านผู้ที่เปนใหญ่ธรรมเนียมอันนี้แลเหนว่าเปนต้น แห่งการที่เปนการกดขี่แก่กันทั้งปวง เพราะฉนั้นจึ่งจะต้องละพระราชประเพณีเดิม ที่ถือว่าหมอบคลานเปนการเคารพอย่างยิ่งในประเทศสยามนี้เสีย ด้วยทรงพระมหากรุณา ที่จะให้ท่านทั้งหลายได้ความศุฃ ไม่ต้องทนยากลำบากหมอบคลาน เหมือนอย่างแต่ก่อน…”

คลิกอ่านเพิ่มเติม : พระราชดำรัส ร.5 ทรงยกเลิก “หมอบคลาน” ปรับธรรมเนียมครั้งใหญ่ช่วงต้นรัชสมัย

 

---

เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อ 29 สิงหาคม พ.ศ.2559