ชม “ละครชาตรี” ละครชาวบ้านความเป็นมาลึกซึ้ง-ครื้นเครง ต่างจากในรั้ววัง (ชมคลิป)

สโมสรศิลปวัฒนธรรมเสวนา “ดูละครชาตรี รับปีใหม่” โดย “ครูหมู” จารุวรรณ สุขสาคร อาจารย์สุเทพ อ่อนสอาด และ เอนก นาวิกมูล ผู้ดำเนินรายการ พร้อมทั้งการแสดงจากศิลปินชาวคณะ จงกล โปร่งน้ำใจ เรื่อง “นางขันทอง” ในวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2562 ณ ห้องประชุมหนังสือพิมพ์ข่าวสด

ครูหมู จารุวรรณ สุขสาร อธิบายเกี่ยวกับ “ละครชาตรี” ว่า “ละครนอกกับละครชาตรีเป็นละครพื้นบ้าน ละครของชาวบ้าน ต่างจากละครในที่เล่นในรั้วในวัง” สมัยก่อนการแสดงละครชาตรีจะใช้ผู้ชายแสดงเพียง 3 คนเท่านั้น เพราะกฎหมายห้ามไม่ให้ผู้หญิงแสดงละครนอกและละครชาตรี ผู้หญิงจะใช้แสดงเฉพาะละครในเท่านั้น จนกระทั่งในปลายสมัยรัชกาลที่ 4 ได้มีการอนุญาตให้ผู้หญิงสามารถแสดงละครนอกและละครชาตรีได้

การเกิดขึ้นของละครชาตรี เอนก นาควิมูล กล่าวว่า จากที่ได้ศึกษา ละครชาตรีรับเอามาจากโนราห์ชาตรีของภาคใต้ แต่ผู้ร่วมเสวนาได้อธิบายถึงที่มาของละครชาตรีว่า ละครชาตรีเกิดขึ้นในสมัยอยุธยา ต่อมาราชสำนักอยุธยานำลงไปสอนละครชาตรีที่ภาคใต้จนทำใด้เกิดโนราห์ชาตรีขึ้นมา เมื่อถึงสมัยรัตนโกสินทร์มีการลงไปปราบกบฏหัวเมืองทางใต้ ทำให้โนราห์ชาตรีตามกองทัพกรุงเทพฯ กลับขึ้นมา

สมัยรัชกาลที่ 3 พระองค์พระราชทานที่ดินบริเวณ “สนามควาย” (ย่านหลานหลวง) แก่กลุ่มโนราห์ชาตรีที่ติดตามมาด้วย โนราห์ชาตรีจึงทำมาหากินย่านนี้และกลายเป็น “ไพร่หลวงเกณฑ์บุญ” อธิบายได้ว่า เมื่อมีงานหลวงให้เข้าไปช่วยงาน เมื่อไม่มีงานก็ร้องรำทำเพลงหาเลี้ยงชีพกันต่อไป

ในย่าพระนครคงมีละครชาตรีอยู่มาแต่ดั้งเดิมแล้ว เมื่อได้พบกับโนราห์ชาตรีที่มาจากภาคใต้จึงได้เกิดการผสมผสานกันจนกลายเป็น “ละครชาตรีเครื่องใหญ่” ทั้งนี้ละครชาตรี ผู้แสดงจะร้องรำเอง และต้องสามารถร้องเพลงพื้นบ้านต่าง ๆ ได้ ต่างจากละครนอกที่มีคนคอยร้องให้ และโขนที่มีคนคอยพากย์ให้

ในส่วนของเครื่องดนตรีประกอบการแสดงละครชาตรี หากเป็นสมัยโบรารจะมีเพียง กลองตุ๊ก โทน ปี่ ฆ้องคู่ กลับไม้ไผ่ ฉิ่ง ซึ่งเป็เครื่องดนตรีประกอบจังหวะทำให้การร้องเป็นเพลงทำนองชาตรีและทำนองกำพลัดเท่านั้น จะไม่มีร้องทำนองอัตราสองชั้นหรืออัตราชั้นเดียว แต่เมื่อละครชาตรีมารวมกับละครนอกมีการร้องเพลงอัตราสองชั้นและอัตราชั้นเดียว และเครื่องดนตรีประกอบจะเพิ่มระนาดเข้ามา

เอกลักษณ์อย่างหนึ่งของละครชาตรีที่ละครแบบอื่น ๆ ไม่มีคือการ “รำซัดไหว้ครู” ซึ่งมีเฉพาะในละครชาตรี จะทำก่อนที่เริ่มการแสดงเข้าเรื่อง ส่วนละครนอกจะเป็นการรำถวายมือ

ชมย้อนหลังการพูดคุยเสวนา การแสดง “รำซัดไหว้ครู” และละครชาตรีเรื่อง “นางขันทอง”

ช่วงที่ 1 (เสวนาและการรำซัดไหว้ครู) 

https://www.facebook.com/MatichonOnline/videos/602387037193086/?__xts__[0]=68.ARCU8pjQ36P1QXvd5t47X8x7oKsufrsEJeDp_qHeCwiLisbukNdF8qyE8RjI0BYIh7_TQnMAY8o3lWtxPAAWVwU2oQgh-IXuXm4feQYkuY6p4qg2NIHkC9nSwUIgqe5zECslusnp108__Q0NBGPZvTetD1ymrtTg_i3iaLqTBsoMhzBW0xTjI_c6CmIeqDkephQOecZOK4cW8Xo3BzPjmD49BkfLkTxs6mii2GhAVw5gKalT8IpT6oLIeKwXHwAWKcnauDuA4KUNBJqa1BbP8PYWI8lTqbTE4GQXx-FCLAD5G0RtVZSLx9ckDBkcAO_o6p8nXNszqGM4HID59aBhXr7YF3eg8zPB0TuD9a5zmgbkzEHJg4OygfEQjia1puqmNrA4-Jm_uYykfccAVAeO_bT6Pz7ejWLOfRAt9QxvD1bTFK83lNa1HsrokSPnYUnMF_3kJ3ApcD-VcnJPpARmTOth-VXFirlkK1PHIFfu_TXPxAHuVb2Hh7ouk9c&__tn__=H-R

ช่วงที่ 2 (ละครชาตรีเรื่องนางขันทอง)

https://www.facebook.com/MatichonOnline/videos/1635222469953379/?__xts__[0]=68.ARBzjxFyO6rX83xRCpzhwZxhiQg3UUzZV_ZdIgFNU9u2SnVpHP3OEIJUkK5HcjT8ovAaG19lU9eIsZiQfOQ6ctq4byV5IW9lv8t2QJlgez2pRZ7keQBixm–8sQxnFlBOgyYSI_QE66HbCQ8NH9wBvM_M7xIZAj_qDpDwA3V2Mu7dfUVuuVN7Pi4rO9LinkVbOmbLRrZ57R0l9DrrvrGiCVlw3_s3TOoGcVXgb_6YLGHs6DWBwCRUrhVxrLVMu3UaMRZ3NsndWxMep14BIpV8wYoe73CQKvijNfN_DWIj5IcTjk_0Ovp0C7vsHd5-jxydLmSwP7GA7PGpU6lSjO_S37rBY7oA3QX4rgsxBgppEScSDZGW-jEy3SPr5CkeqhSZtedrDh-4zVyvlzucnrfgc9z0yI3VMAk7NyLA3fxx3nVRqUCPGG9L1jdrNv_HozWwvZDPP7Sf-K9ZbGr75TDxAFCFTMlexOKkdhhdKq55FSACgTu4kpkScVEmUEzeg&__tn__=H-R