| ผู้เขียน | บุตรแห่งกอนโดลิน |
|---|---|
| เผยแพร่ |
ย้อนกลับไปเมื่อร้อยกว่าปีก่อน ในยุคที่สตรียังถูกกดขี่ทางสังคม ก็มีสตรีหลายคนออกมาเรียกร้องสิทธิและความเท่าเทียมให้ทัดเทียมบุรุษ พวกเธอจึงปฏิบัติในสิ่งที่บุรุษมองว่าเป็นปฏิปักษ์ทางสังคม นั่นคือ “การสูบบุหรี่” ซึ่งครั้งหนึ่งมันเป็นสัญญะที่แสดงออกถึง “ความเป็นชาย”
ในบทความ “แนวคิด “หญิงมาดใหม่” (The New Woman) ในการปลดแอกของสตรีช่วงเปลี่ยนผ่านศตวรรษ มองจากตะวันตกมาสู่สยามสมัยใหม่” เขียนโดย ผศ.ดร. เอกสุดา สิงห์ลำพอง (ศิลปวัฒนธรรม ฉบับสิงหาคม 2565) อธิบายถึง “หญิงมาดใหม่” หรือสตรีหัวก้าวหน้าที่หันมาสูบบุหรี่เพื่อแสดงจุดยืนทางสังคม พลิกกลับข้อวิพากษ์ และนำมาใช้เป็นสัญลักษณ์แทนอำนาจและอิสระเสรีในการปลดแอกสตรี สรุปได้ดังนี้
ในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ศีลธรรมแบบวิกตอเรียที่เป็นตัวกำหนดแนวคิดหรือทิศทางของสังคมในตะวันตกอย่างแรงกล้านั้น ในสังคมสมัยนี้ยังคงมองว่าสตรีที่สูบบุหรี่ โดยเฉพาะในพื้นที่สาธารณะนั้นไม่สมควร เป็นภาพในเชิงลบ เป็นการเบนเข็มทิศทางศีลธรรมไปทางด้านอื้อฉาว
สตรีที่ออกมาสูบบุหรี่จึงถูกมองจากสังคมในมุมมองของบุรุษว่าเป็นสิ่งไม่ถูกต้อง จนถูกนำมาเสียดสีล้อเลียน ดังที่ปรากฏในภาพการ์ตูนล้อเลียนของนิตยสาร Punch เล่มที่ 108 ฉบับที่ 2814 วันที่ 15 มิถุนายน ค.ศ. 1895
ภาพการ์ตูนล้อเลียนนี้เป็นภาพเหตุการณ์ภายในบ้านของครอบครัวที่มีฐานะไม่ต่ำกว่าชนชั้นกลาง ด้านล่างของภาพมีคำว่า ‘THE NEW WOMAN’ มีบุคคลสามคน เป็นสตรีสองคนนั่งบนเก้าอี้ที่ด้านซ้ายและขวา ซึ่งสตรีทั้งสองคีบบุหรี่ไว้ในมือ นิตยสารฉบับนี้ได้สร้างภาพของสตรีที่กระเดียดไปทางความเป็นชาย ซึ่งเป็นการเสียดสีการปฏิบัติของสตรีหัวก้าวหน้าในยุคนั้น
และหากย้อนกลับไปในช่วงปลายศตวรรษที่แล้ว ก็ยังคงเห็นภาพว่า การสูบบุหรี่ ของสตรีนั้นยังเป็นสิ่งไม่สมควร
สิ่งที่สะท้อนได้ชัดเจนคือ งานจิตรกรรมของศิลปินนีโอคลาสสิกสายนิยมตะวันออก (Orientalism) ซึ่งนิยมหยิบยกหัวข้อสตรีตะวันออกกับการสูบยาสูบที่แฝงไว้ซึ่งความเย้ายวนทางเพศ การสูบยาหรือสูบบุหรี่จึงถูกเหมารวมว่ามีความหมายนัยทางเพศในสายตาของผู้ชมชาวตะวันตก
นี่จึงทำให้ภาพของสตรีที่สูบบุหรี่กลายเป็น “คนอื่น” หรือ “คนชายขอบ” ของสังคม ไม่ว่าจะเป็นนักแสดง, โสเภณี, สตรีรักร่วมเพศ หรือสตรีที่มาจากสังคมเสื่อมทราม
แนวคิดนี้ถูกถ่ายทอดต่อมาจนถึงศตวรรษที่ 19 ในงานจิตรกรรมประเภทหัวก้าวหน้า (avant-garde) เช่น จิตรกรรมอิมเพรสชันนิสม์และโพสต์อิมเพรสชันนิสม์ก็ยังแสดงออกภาพแสดงแทนสตรีสูบบุหรี่อย่างกดขี่ เช่น งาน Women Smoking a Cigarette ของอ็องรี เดอ ตูลูส-โลแทร็ค (Henri de Toulous-Lautrec) ราว ค.ศ. 1890
ผลงานชิ้นนี้แสดงภาพสตรีนั่งอยู่ภายในบ้านและคีบบุหรี่ในมือ แม้ว่าศิลปินจะไม่ได้ระบุตัวตนของผู้เป็นแบบในภาพวาด แต่จากพื้นหลังของภาพที่เป็นห้องแคบ ๆ เป็นนัยยะที่สื่อถึงชีวิตความเป็นอยู่ที่อัตคัด ทั้งบุหรี่และสถานะทางเศรษฐกิจจึงยิ่งเน้นย้ำความเป็น “สตรีชายขอบ” ของสังคมในศตวรรษที่ 19
หรือในภาพโฆษณากระดาษมวนบุหรี่ยี่ห้อ Job ที่ออกแบบโดยอัลฟองส์ มูชา (Alphonse Mucha) ใน ค.ศ. 1896 ที่ใช้สตรีเป็นแบบที่มือข้างหนึ่งคีบบุหรี่ยกขึ้นมาสูงระดับไหล่ เงยหน้าเชิดคาง ปล่อยผมยาวสยาย และแสดงสีหน้าเคลิบเคลิ้ม เป็นนัยยะที่สื่อถึงความงามแบบเย้ายวนของสตรี ภาพโฆษณาบุหรี่ที่ใช้สตรีเป็นแบบเช่นนี้ จึงขับเน้นความเพลิดเพลินและความสุขที่เกิดจากการสูบบุหรี่ แต่ก็แฝงไว้ซึ่งนัยทางเพศเช่นเดียวกัน
บุหรี่จึงถูกนำมาใช้เป็นเครื่องมือในการเหยียดหยามทางศีลธรรมและความเป็นหญิง ดังเช่นการวิจารณ์ขบวนการเฟมินิสต์ของ เอไลซ่า ลินน์ ลินตัน (Eliza Lynn Linton) นักข่าวและนักเขียนสตรี ที่จี้ประเด็นไปที่ การสูบบุหรี่ และการแต่งกายเลียนแบบบุรุษว่าเป็นสิ่งที่ไม่สมกับการเป็นสตรี น่าเกลียด และเสื่อมทราม เป็นขั้วตรงข้ามของรสนิยมอันดีงาม ความว่า
“…a woman [who] does anything specially unfeminine and ugly…A woman who smokes in public and where she is forbidden, who dresses in knickerbockers or a boy’s shirt, who trails about in tigerskins, who flouts conventional decencies and offends against all the canons of good taste.”
ดังนั้นแล้วการที่สตรีสูบบุหรี่ ในมุมมองของคนส่วนใหญ่โดยเฉพาะบุรุษในสังคมยุคศตวรรษที่ 19 นั้นมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของพฤติกรรมที่เบี่ยงเบนไปจากขนบธรรมเนียมของสังคม ในขณะที่การบริโภคยาสูบทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็น บุหรี่ ซิการ์ หรือกล้องยาสูบนั้นเป็นสิทธิ์ของบุรุษทั้งในพื้นที่รโหฐานและพื้นที่สาธารณะ นี่จึงทำให้สตรีหัวก้าวหน้าต่างนิยมที่จะสูบบุหรี่เพื่อแสดงจุดยืนทางสังคม ปฏิบัติในสิ่งที่บุรุษมองว่าเป็นปฏิปักษ์ จนกลายมาเป็นสัญลักษณ์ในการปลดแอกสตรี
อ่านเพิ่มเติม :
- บุหรี่มาจากไหน ทำไมเรียกว่าบุหรี่ แล้วคนไทยเริ่มสูบบุหรี่กันแต่เมื่อไหร่
- ของเล่นฮิตสมัยร.5 “รูปยากาแร็ต” แถมจากซองบุหรี่ ของสะสมก่อนยุคการ์ดพลังในถุงขนม
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 8 สิงหาคม 2565
