เมื่อพูดถึง “กำแพงเมืองจีน” สถาปัตยกรรมที่ยิ่งใหญ่ของโลก ภาพที่อยู่ในจินตนาการของหลายคน คงหนีไม่พ้นการเกณฑ์ประชาชนจำนวนมากมาเป็นแรงงานก่อสร้างกำแพงแห่งนี้ ผู้คนเจำนวนไม่น้อยบาดเจ็บล้มตาย เพราะต้องตรากตรำงานหนัก ที่เกิดขึ้นในสมัย “จิ๋นซีฮ่องเต้”

แต่ความจริงแล้ว กำแพงเมืองจีน สร้างและซ่อมหลายยุคทั้งก่อนและหลังจากนั้น

กำแพงเมืองจีนสร้าง-ซ่อมในหลายราชวงศ์

กําแพงเมืองจีน เริ่มสร้างครั้งแรกในยุคชุนชิว – จ้านกว๋อ (770 ปี ก่อนคริสต์ศักราช – 221 ปี ก่อนคริสต์ศักราช) หรือเมื่อประมาณ 2,000 กว่าปีก่อน เนื่องจากบ้านเมืองอยู่ในภาวะที่วุ่นวาย เกิดศึกสงครามชิงความเป็นใหญ่อยู่เสมอ ผู้นําแคว้นต่างๆ ได้แก่ แคว้นฉู่, แคว้นฉี, แคว้นเยียน, แคว้นเว่ย, แคว้นจ้าว, แคว้นฉิน ฯลฯ จึงช่วยกันสร้างกําแพงเมืองจีน เพื่อป้องกันการรุกรานของชนเผ่าทางเหนือ และการคุกคามจากชนเผ่าเลี้ยงสัตว์เร่ร่อน เช่น ซวงหนู, ซ่างหู ฯลฯ

กําแพงเมืองของแคว้นฉี ซึ่งมีความยาวทั้งสิ้นกว่า 5 กิโลเมตร ถือเป็นกําแพงเมืองจีนที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดของประเทศ จากนั้นก็มีการสร้างและซ่อมกำแพงเมืองจีนในราชวงศ์ต่างๆ ตัวอย่างเช่น

สมัยราชวงศ์ฉิน (221 ปี ก่อนคริสต์ศักราช – 206 ปี ก่อนคริสต์ศักราช) จิ๋นซีฮ่องเต้ มีรับสั่งให้เกณฑ์แรงงานจำนวนมากในการสร้างกำแพงเมืองจีน โดยเป็นการสร้างเชื่อมต่อกับกําแพงเมืองของแคว้นจ้าวและเยียน รวมเข้ากับแคว้นฉิน ความยาวนับหมื่นลี้จากทิศตะวันตกไปจรดทางตะวันออกของมณฑลเหลียวหนิง ทําให้กําแพงที่สร้างนี้มีชื่อเรียกว่า กําแพงหมื่นลี้

สมัยราชวงศ์ฮั่น (206 ปี ก่อนคริสต์ศักราช – ค.ศ. 220) มีการบูรณะกําแพงเพิ่มเติมต่อจากราชวงศ์ฉิน ด้วยเหตุผลเช่นเดียวกัน กําแพงเมืองจีนที่สร้างขึ้นในสมัยราชวงศ์ฮั่น ถือเป็นกําแพงเมืองที่มีความยาวที่สุดในประวัติศาสตร์จีน

เมื่อถึงราชวงศ์สุย (ค.ศ. 581-618) สุยเหวินตี้รับสั่งให้เกณฑ์ปัญญาชนไปเป็นแรงงานในการก่อสร้างกำแพงในช่วงฤดูหนาวอยู่หลายครั้ง เพราะนอกจากพวกซวงหนูแล้ว ยังมีชนเผ่าถู่อวี้หุนเพิ่มขึ้นมาอีก ต่อมารัชกาลสุยหยางตี้ กำแพงเมืองจีนยังเป็นหนึ่งในโครงการใหญ่ของพระองค์ สุยหยางตี้มีรับสั่งให้ซ่อมแซมกำแพงเมืองจีน และสร้างส่วนต่อขยายของกำแพงที่ตอนเหนือของส่านซี ที่ใช้แรงงานคนถึง 1 ล้านคน เพื่อเร่งรัดให้เสร็จภายในเวลา 20 วัน

สมัยราชวงศ์หมิง (ค.ศ. 1368 – 1644) มีการสร้างและซ่อมแซมกําแพงเมืองจีนเพิ่มเติมอีกกว่า 20 ครั้งโดยเริ่มจากด่านเจียอวี้กวนทางทิศตะวันตกไปจรดภูเขาหู่ซาน ที่อยู่ทางตะวันออกของมณฑลเหลียวหนิง ซึ่งกำแพงเมืองจีนที่ยังหลงเหลือให้เห็นในปัจจุบัน ส่วนใหญ่คือกำแพงที่สร้างเพิ่มเติมในสมัยหมิงนี้เอง

การซ่อมแซม และสร้างขยายกำแพงหมื่นลี้มีอย่างต่อเนื่อง แต่ก็มีบางเวลาที่ไม่มีการสร้างหรือซ่อมแซมกำแพงแต่อย่างใด

ดังเช่น สมัยราชวงศ์ถัง (ค.ศ. 618-907) บ้านเมืองสงบสุข ราชสำนักสามารถปราบปรามชนกลุ่มน้อยทางด้านเหนือเป็นผลสำเร็จ จึงไม่จำเป็นต้องสร้างกำแพงเพิ่มเติม นอกจากนี้ในสมัยราชวงศ์หยวน (ค.ศ. 1206-1368) ซึ่งปกครองโดยชนเผ่ามองโกล มีเพียงการซ่อมแซมเล็กน้อย และสมัยราชวงศ์ชิง (ค.ศ. 1616-1911) ซึ่งปกครองโดยชาวแมนจูก็ไม่มีสร้างกำแพงเมืองเพิ่มเติมเช่นเดียวกัน

วันนี้กำแพงเมืองจีนไม่ได้มีวัตถุประสงค์เรื่องความมั่นคงอีกต่อไป การบูรณะกำแพงเมืองจีนในปัจจุบันเพื่อการท่องเที่ยวเป็นสำคัญ กำแพงเมืองจีนที่สร้างในสมัยราชวงศ์ฉิน, ราชวงศ์ฮั่น และราชวงศ์หมิง นับว่ามีการบูรณะเพิ่มเติมจากเดิมมากกว่าสมัยอื่นๆ ซึ่งมีความยาวรวมกันกว่า 5,000 กิโลเมตร (จากความยาวทั้งสิ้น 6,700 กิโลเมตร) ประกอบด้วยด่านสำคัญต่างๆ เช่น ด่านปาต๋าหลิ่ง, ด่านซานไห่กวาน, ด่านเจียอวี้กวาน เป็นต้น

อ่านเพิ่มเติม :

• ทึ่ง! จีนค้นพบ “ประตูลับ” กว่า 130 บาน ที่กำแพงเมืองจีน
• เฟคนิวส์ “กำแพงเมืองจีน” มองเห็นได้ด้วยตาเปล่าจากดวงจันทร์?!?
• ตำนาน “กำแพงเมืองจีน” ทลาย เพราะน้ำตาของหญิงที่สูญเสียคนรัก

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

ข้อมูลจาก :

ประสิทธิ์ ฉกาจธรรม บรรณาธิการบริหาร. พลิกม่านไม้ไผ่, อาศรมสยาม-จีนวิทยา สมาคมปัญญาภิวัฒน์, กุมภาพันธ์ 2549

ทวีป วรดิลก. ประวัติศาสตร์จีน, สำนักพิมพ์สุขภาพใจ, พิมพ์ครั้งที่ 11 พ.ศ. 2551

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 3 กันยายน 2563