การกราบอีกแบบหนึ่งที่เรียกได้ว่าเป็นท่ายากที่สุดท่าหนึ่งในบรรดาท่ากราบทั้งหมด เพราะต้องทุ่มเท แรงกายและใจในการกราบมากกว่าท่าทั่วไปนั่นคือท่า “อัษฎางคประดิษฐ์”

การกราบแบบอัษฎางคประดิษฐ์ คือ การกราบโดยให้องคาพยพทั้ง 8 ตำแหน่งของร่างกาย อันได้แก่
หน้าผาก 1 หน้าอก (บางแห่งว่าหน้าท้อง) 1 ฝ่ามือทั้ง 2 เข่าทั้ง 2 และปลายเท้าทั้ง 2 สัมผัสธรณี
มักเข้าใจและเรียกกันว่าเป็นการกราบแบบธิเบต แต่อันที่จริงแล้วเป็นท่านมัสการที่แพร่หลายทั่วไปอยู่แล้วในกลุ่มผู้นับพุทธศาสนิกชนที่นับถือลัทธิตันตรยานหรือวัชรยาน เช่น ในอินเดีย กัมพูชาสมัยเมืองพระนคร กระทั่งธิเบต เนปาล และภูฏานทุกวันนี้ก็ยังทำกันอยู่เป็นกิจวัตร ท่านี้น่าจะใช้มาตั้งแต่แรกสถาปนาลัทธิตันตรยานในอินเดียเมื่อราวกลางพุทธศตวรรษที่ 13 กันเลยทีเดียว โดยน่าจะขอยืมมาจากท่านมัสการของศาสนาพราหมณ์

ในที่นี้ขอนำตัวอย่างของการกราบอัษฎางคประดิษฐ์ที่เป็นภาพสลักในศิลปะกัมพูชามาให้ดูกัน 3 ภาพ ดังนี้

ตัวอย่างที่ 1 ทับหลังที่สลักเสร็จไปครึ่งเดียวจากปราสาทพิมาย จ.นครราชสีมา จัดแสดงในพิพิธภัณฑ
สถานแห่งชาติ พิมาย ศิลปะนครวัด ราวครึ่งหลังพุทธศตวรรษที่ 17 แสดงภาพบุรุษสูงศักดิ์
ที่อาจได้แก่พระเจ้าชัยวรมันที่ 6 แห่งดินแดนมหิธรปุระผู้ทรงสร้างปราสาทประธานของปราสาทพิมาย
ทรงทอดพระวรกายรับหรือถวายพระเต้า (หม้อน้ำ) ที่น่าจะบรรจุน้ำพระพุทธมนตร์ศักดิ์สิทธิ์จากพระ   กัมรเตงชคตวิมายะหรือ พระวิมายะ พระประธานของปราสาทพิมาย พระนามของพระองค์
เป็นชื่อของปราสาทและเมืองพิมายจนทุกวันนี้

ตัวอย่างที่ 2 หน้าบันของปราสาทตาพรม จ.เสียมเรียบ ประเทศกัมพูชา ทับหลังแสดงภาพบุรุษสูงศักดิ์
กำลังนมัสการรูปพระตถาคตที่ตอนบนของทับหลังซึ่งถูกทำลายไปแล้ว อาจมุ่งให้หมายถึงการนมัสการ
รูปพระตถาคตของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ผู้ทรงสร้างปราสาทแห่งนี้ถวายพระราชชนนีศรีชัยราชจุฑามณี
ในรูปพระนางปรัชญาปารมิตาเมื่อ พ.ศ. 1729

ตัวอย่างที่ 3 ภาพสลักบนผนังระเบียงคดชั้นในด้านทิศใต้ของปราสาทบายน สันนิษฐานว่าสลักขึ้น
ในรัชกาลพระเจ้าชัยวรมันที่ 8 ผู้ทรงนับถือศาสนาพราหมณ์ลัทธิไศวะอย่างแรงกล้า แสดงภาพ
บุรุษสูงศักดิ์ที่อาจมุ่งให้หมายถึงพระเจ้าชัยวรมันที่ 8 ทรงนมัสการรูปพระวิษณุในเทวาลัยด้วย
ท่าอัษฎางคประดิษฐ์ จะเห็นว่าแม้ในศาสนาพราหมณ์ก็ยังใช้ท่าอัษฎางคประดิษฐ์ในการแสดงความเคารพสูงสุดเช่นกัน

ส่วนความหมายและองค์คุณของการกราบแบบอัษฎางคประดิษฐ์ ผู้รู้หลายท่านต่างอธิบาย
ไว้อย่างมากมายขึ้นอยู่กับวินิจฉัยและการตีความของแต่ละท่าน

(ขอบคุณเพจ ห้องเรียนประวัติศาสตร์ศิลป์ ที่อนุญาตให้นำมาเผยแพร่ต่อ คลิกชมเพจห้องเรียนประวัติศาสตร์ศิลป์เพจใหม่ที่นี่)

---

แก้ไขปรับปรุงเนื้อหาในระบบออนไลน์เมื่อ 1 ตุลาคม 2561