ที่มาชื่อปากีสถาน ประเทศในเอเชียใต้ เหมือนหรือต่างอย่างไรจากบรรดาประเทศที่ชื่อลงท้ายด้วย “สถาน” ในเอเชียกลาง?

หลายคนน่าจะเคยได้ยินชื่อประเทศในเอเชียกลางกันมาบ้าง อย่าง คาซัคสถาน อุซเบกิสถาน ทาจิกิสถาน เติร์กเมนิสถาน คีร์กีซสถาน และคงสงสัยอยู่บ้างว่าทำไมประเทศเหล่านี้ถึงลงท้ายด้วยคำว่า “สถาน”

ไมเคิล ไรท์ นักวิชากรประวัติศาสตร์และไทยคดีศึกษา ให้คำอธิบายว่า ชื่อประเทศในเอเชียกลางเป็นมรดกจากภาษาเปอร์เซีย (อิหร่าน) ซึ่งอยู่ในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน ญาติของภาษาสันสกฤต รวมถึงภาษาในตะวันตก

คำว่า “สฺตาน” (Stan) ในภาษาเปอร์เซีย ตรงกับ “สฺถาน” (Sthan) ในภาษาสันสกฤต และตรงกับภาษาอังกฤษหลายคำ เช่น Stand (ยืน) และ Station (ที่ยืนหรือสถานี)

คำเหล่านี้ล้วนมาจากรากศัพท์เดิมว่า Sta อันหมายถึง “ยืน”, “อยู่”, “นิ่ง” ก่อนจะพัฒนาไปสู่ความหมายอื่น ๆ ตั้งแต่ ที่ยืน สถานที่ ไปจนถึง “ประเทศ”

สมัยโบราณ ชาวเปอร์เซียเคยขยายอำนาจมาจากที่ราบสูงอิหร่านทางตะวันตก สู่พื้นที่เอเชียกลาง รวมถึงภาคเหนือของอินเดีย ทำให้ภาษาเปอร์เซียแพร่กระจายและกลายเป็นภาษาราชการทั่วดินแดนใต้อาณัติของพวกเขา

ด้านชาติพันธุ์ เอเชียกลางประกอบด้วยกลุ่มชาติพันธุ์หลักๆ คือ ชนชาวเตอร์กิก (Turkic people) หรือพวกเติร์ก ที่มีชาติพันธุ์แยกย่อยอีกมากมาย พวกเขาทั้งสามารถสถาปนารัฐของตนเอง ทั้งถูกปกครองโดยมหาอำนาจ

กระทั่งสหภาพโซเวียตสลายตัว สาธารณรัฐทั้ง 5 ในเอเชียกลางที่เคยอยู่ภายใต้การปกครองของโซเวียต จึงได้รับเอกราชอย่างสมบูรณ์ใน ค.ศ. 1991 กลายเป็นประเทศคาซัคสถาน อุซเบกิสถาน ทาจิกิสถาน เติร์กเมนิสถาน และคีร์กีซสถาน

ชื่อประเทศข้างต้น มาจากชื่อชนชาติกลุ่มใหญ่ทั้ง 5 ชาติพันธุ์ในเอเชียกลาง ได้แก่ ชาวคาซัค (Kazakh) ชาวอุซเบก (Uzbek) ชาวทาจิก (Tajik) ชาวเติร์กเมน (Turkmen) และชาวคีร์กีซ (Kyrgyz)

คำว่า “สถาน” (Stan) ที่ลงท้ายชื่อประเทศ มีเพื่อบอกอัตลักษณ์ทางชนชาติบนดินแดนของตนเอง เช่น คาซัคสถาน ก็คือ “ประเทศของชาวคาซัค” นั่นเอง

ส่วนชื่อปากีสถานเป็นข้อยกเว้นสำหรับหลักการข้างต้น เพราะเป็นชื่อจากตัวอักษรแรกของชื่อแคว้นในประเทศ คือ ปัญจาบ (Punjab) อัฟกาเนีย (Afghania) แคชเมียร์ (Kashmir) อิสลามาบาด (Islamabad) สินธ์ (Sindh) และ “คำสุดท้าย” ของแคว้นบาลูจิสถาน (Baluchistan) รวมกันเป็น “Pakistan”

มีความหมายว่า ดินแดนของชนบริสุทธิ์

อ่านเพิ่มเติม :

• “Slap Kabaddi” กีฬาพื้นบ้านปากีสถาน ตบกันไม่ยั้งแค่ไหนก็ได้ แต่ห้ามต่อย!
• “ฮิจรา – กะเทยอินเดีย” ทำไมถึงมีวาจาอันศักดิ์สิทธิ์ในการสาปแช่ง?

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม. “เหตุใด ‘เอเชียกลาง’ เต็มไปด้วยประเทศชื่อลงท้ายด้วย ‘-สถาน’?”.

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 25 เมษายน 2568