รู้หรือไม่ “ขนุนไพศาลทักษิณ” ขนุนหนึ่งเดียว ที่เกิดในพระบรมมหาราชวัง

ขนุนไพศาลทักษิณ ขนุน รัชกาลที่ 9 พระที่นั่งไพศาลทักษิณ พระบรมมหาราชวัง
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทอดพระเนตรต้นขนุนไพศาลทักษิณ

ขนุน เป็นไม้มงคลนิยมปลูกไว้ด้านหลังบ้านเรือนของประชาชน หรือในวัง, พระราชวังของเจ้านาย เพื่อหนุนเนื่องด้วยบุญวาสนา ปราศจากทุกข์ ดังเช่นกรณี “ขนุนไพศาลทักษิณ” ที่ถือกำหนดใน “พระบรมมหาราชวัง”

ชื่อของขุนสายพันธุ์นี้ ได้มาจากแหล่งกำเนิด เนื่องจากตำแหน่งที่ขนุนต้นนี้ขึ้น คือที่หลังพระที่นั่งไพศาลทักษิณ พระบรมมหาราชวัง ผู้ปลูกคือเจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ 4

ที่ผ่านมาในพิธีสรงน้ำพระพุทธมนต์หลังพระราชพิธีต่าง ๆ และทรงหลั่งทักษิโณทกแล้ว ชาวพนักงานราชพิธีสงฆ์นำน้ำหลังพิธีมาเทรดที่โคนขนุนต้นนี้ พระราชพิธีสำคัญนี้ยังคงดำรงต่อเนื่อง นับได้ว่าขนุนไพศาลทักษิณเสมือนเอกลักษณ์คู่พระราชฐาน ตามคติโบราณนิยม ที่ปลูกต้นไม้ไว้เป็นมงคลแก่สถานที่

เมื่อปี 2535 แม้ขนุนไพศาลทักษิณจะมีอายุกว่า 140 ปี แต่ยังให้ผลผลิตอย่างต่อเนื่อง ในปีนั้น (พ.ศ. 2535) ให้ผลผลิตถึง 36 ผล ลักษณะของผลทรงเกือบกลม ขนาดเท่ากระออมน้ำ ผิวเหลืองทอง หนามเล็ก เปลือกบาง ยางน้อย ไส้เล็ก ซังซ้อนห่าง ยวงสีเหลือง รสหวาน

เดือนมกราคม 2534 ศูนย์อำนวยการช่วยเหลือประชาชนตามแนวพระราชดำริเพื่อพัฒนาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (ศชร.) กองทัพบกได้ขอพระราชทานพันธุ์ขนุนไพศาลทักษิณ เพื่อปลูกเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสพระชนมพรรษาครบ 60 พรรษา 12 สิงหาคม 2535

การพระราชทานพันธ์ขนุนไพศาลทักษิณในครั้งนั้น ตั้งเป้าหมายการเผยแพร่พันธุ์ทั่วประเทศ จำนวน 999,999 ต้น โดยกำหนดว่าจะแจกให้จังหวัดละประมาณ 1,200 ต้น เนื่องจากความต้องการมีมาก แต่ต้นที่จะขยายพันธุ์มีไม่มาก

นักวิชาการจึงได้นำเอาเทคนิคการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อเข้ามาช่วยในการขยายพันธุ์ ซึ่งหน่วยงานที่เข้าร่วมมีหลายฝ่ายด้วยกันคือ โครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ที่ประกอบไปด้วยภาควิชาพืชสวน ภาควิชาโรคพืช คณะเกษตรฯ, ภาควิชารังสีประยุกต์และไอโซโทป คณะวิทยาศาสตร์ ฝ่ายเครื่องมือวิทยาศาสตร์ ศูนย์ปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และฝ่ายกล้าไม้ของบริษัทเชลล์แห่งประเทศไทย

เกษตรกรที่ได้ต้นพันธ์ “ขนุนไพศาลทักษิณ” ปลูกนอกจากได้ขนุนพันธุ์ดีรสชาติอร่อย ยังถือว่าเป็นสิริมงคลแก่ตนเองและวงศ์ตระกูล ด้วยขนุนนี้ต้นกำเนิดมาจากพระบรมมหาราชวัง

อ่านเพิ่มเติม:

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่


อ้างอิง :

พานิชย์ ยศปัญญา. “ ‘ขนุน’ มหามงคล หลัง ‘พระที่นั่งไพศาลทักษิณ’ รสหวาน เป็นเอกรสไอศวรรย์” ใน, ศิลปวัฒนธรรม ฉบับธันวาคม 2559.


เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 11 มิถุนายน 2567