| ผู้เขียน | ปดิวลดา บวรศักดิ์ |
|---|---|
| เผยแพร่ |
“วัดพนัญเชิงวรวิหาร” หรือเรียกติดปากกันว่า “วัดพนัญเชิง” เป็นวัดหลวงมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ปัจจุบันตั้งอยู่ที่ อ. พระนครศรีอยุธยา จ. พระนครศรีอยุธยา มีพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์หลายองค์ให้คนสักการะบูชา หนึ่งในนั้นคือ พระพุทธไตรรัตนนายก หรือ หลวงพ่อโต, หลวงพ่อซำปอกง
แต่รู้หรือไม่ว่า ก่อนจะได้ชื่อว่า “วัดพนัญเชิงวรวิหาร” อย่างที่ได้ยินในปัจจุบัน อารามหลวงแห่งนี้เคยมีชื่อว่า “วัดพแนงเชิง” มาก่อน
มีที่มาจากอะไร?
ในหนังสือ “ประวัติวัดพนัญเชิงวรวิหาร” (พ.ศ. 2516) ของกรมศิลปากร ได้พูดถึงเรื่องนี้ไว้ว่า
“การเรียกชื่อวัดในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีปรากฏแตกต่างกันออกไปหลายชื่อ คือ ‘วัดพระพแนงเชิง’ บ้าง ‘วัดพระเจ้าพแนงเชิง’ บ้าง ‘วัดพระนางเชิง’ บ้าง แต่โดยมากเรียกย่อว่า ‘วัดพแนงเชิง’
คำว่า ‘พแนงเชิง’ เป็นคำไทยโบราณที่เลิกใช้มานานแล้ว มีความหมายว่า ‘นั่งขัดสมาธิ’ ปัจจุบันยังมีชาวพื้นเมืองภาคใต้ใช้อยู่บ้าง แต่เพี้ยนไปว่า ‘แพงเชิง’ มีความหมายว่า ขัดสมาธิ เช่นเดียวกัน
มีใช้อยู่ในวรรณคดีพุทธศาสนา คือ มหาชาติคำหลวงกัณฑ์ทศพร กล่าวว่า ‘ปญฺญตฺต บวร พุทฺธา สเนนิสีทิ แปลว่า ธ จึ่งเสด็จพแนงเชิงดำเกิงเหนือรัตนาศน์อันธลาดเลงงาม กว่าอื่นแล’
ฉะนั้น ถ้าเรียกนามวัดตามความหมายของคำแล้ว คำว่า ‘วัดพนัญเชิง’ ที่แท้จริงคือ วัดพระพแนงเชิง หรือวัดพระเจ้าพแนงเชิง หรือวัดพแนงเชิง ก็ย่อมหมายความถึงว่าวัดที่มีพระพุทธรูปนั่งขัดสมาธิ คือ หลวงพ่อโต หรือพระพุทธไตรรัตนนายกนั่นเอง”
นอกจากข้อสันนิษฐานดังกล่าวแล้ว ยังมีอีกหนึ่งตำนานที่หลายคนเชื่อว่าสามารถอธิบายถึงที่มาของวัดแห่งนี้ไว้ได้ด้วยเช่นกัน คือ
“นามวัดนี้สืบเนื่องมาจากตำนานเมื่อนางสร้อยดอกหมากกลั้นใจตาย คงจะนั่งขัดสมาธิ เพราะชาวจีนนิยมนั่งขัดสมาธิถนัดกว่าการนั่งพับเพียบ คนจึงเห็นเป็นของแปลก จำติดตา จึงนำมาใช้เรียกชื่อนามวัด ชาวบ้านทั่วไปบางคนเรียกว่า วัดพระนางเอาเชิง ตามสาเหตุที่ทำให้นางถึงแก่ชีวิต”
แม้ไม่ทราบว่าท้ายที่สุดต้นตอของชื่อวัดดังกล่าวมาจากอะไรกันแน่ ทว่าวันเวลาทำให้ชาวบ้านเรียกเพี้ยนเสียงไปเรื่อย ๆ บางคนถึงขั้นเรียกว่า “ผนังเชิง” จนพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือ รัชกาลที่ 4 ได้โปรดให้ประกาศพระราชกฤษฎีกาเกี่ยวกับชื่อวัดพนัญเชิง ซึ่งปรากฏอยู่ใน ราชกิจจานุเบกษา ปีจอ จุลศักราช 1236 หน้า 196 ไว้ว่า
“วัดพนัญเชิง อีกคำหนึ่งว่า วัดพระเจ้าพนัญเชิง ให้คงเรียกอยู่อย่างเดิม อย่าอุตริเล่นลิ้นเรียกว่า ผนังเชิง เพราะเขาเรียกอย่างนั้นทั้งบ้านทั้งเมืองมาแต่ไหน ๆ มาแปลงว่าผนังเชิง ก็ไม่เพราะเจาะเป็นยศเป็นเกียรติอะไร สำแดงแต่โง่ของผู้แปลง ไม่รู้ภาษาเดิมว่าเขาตั้งว่า พนัญเชิง ด้วยเหตุไร
ประการหนึ่งวัดนั้นเป็นวัดราษฎรไทยจีนเป็นอันมากเขาถือกันว่าศักดิ์สิทธิ์ ก็ผู้เป็นเจ้าของเดิมตั้งชื่อนั้นไว้ จะเป็นผีสางเทวดาสิงสู่อยู่อย่างไรก็ไม่รู้มาแปลงขึ้นใหม่ ๆ ดูเหมือนผู้แปลงก็ไม่สู้จะสบาย ไม่พอที่จะย้ายก็อย่ายกไปเลย ให้คงไว้ตามเดิมเถิด”
อ่านเพิ่มเติม :
- เจาะตำนาน วัดพนัญเชิง-ตำบลสำเภาล่ม จุดบรรจบเจ้าพระยา-ป่าสัก น้ำเชี่ยวทำเรือล่ม
- ตามดูที่มาและความหมาย “สถิตมหาสีมาราม” ท้ายชื่อวัดราชประดิษฐฯ ที่รัชกาลที่ 4 ทรงสร้าง
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2567
