“คลองหลอด” เดิมเป็นคลองคูเมือง ในสมัยกรุงธนบุรี (กรุงธนบุรีได้เอาแม่น้ำเจ้าพระยาไว้กลางเมืองเช่นเดียวกับเมืองพิษณุโลก กำแพงเมืองกรุงธนบุรีจึงมีทั้งฟากตะวันออกและฟากตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา) ครั้นเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ทรงสร้างกรุงเทพฯ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๖ (จุลศักราช ๑๑๔๕) โปรด ฯ ให้รื้อกำแพงเมืองธนบุรีฟากตะวันออกริมคลองหลอดเสีย เพื่อขยายพระนครให้กว้างออกไปอีก

ความจริงแต่เดิมคลองนี้ไม่ได้เรียกว่าคลองหลอด ทางด้านใต้ชาวบ้านเรียกว่าคลองตลาด เพราะที่ปากคลองมีตลาดใหญ่ ทั้งทางบกทางน้ำตั้งอยู่ (คือปากคลองตลาดในปัจจุบัน) ทางด้านเหนือที่เรียกว่าคลองโรงไหม เพราะมีโรงไหมของหลวงตั้งอยู่ (คือท่าช้างวังหน้า ซึ่งปัจจุบันสร้างเป็นสะพานพระปิ่นเกล้า)

ส่วนคลองหลอดจริงๆ ก็คือคลองที่โปรดให้ขุด ๒ คลอง จากคลองคูเมืองเดิมออกไปบรรจบกับคลองรอบกรุง (คลองโอ่งอ่าง) คือขุดคลองหลอดที่ข้างวัดบูรณศิริอมาตยาราม คลองหนึ่ง กับขุดคลองหลอดที่ข้างวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามคลองหนึ่ง

คำว่าคลองหลอดนั้น หมายความว่าเป็นคลองขนาดเล็กที่ขุดตรงไปทะลุออกคลองใหญ่แต่ตามชนบทเวลานี้ถึงจะเป็นคลองที่ขุดคดเคี้ยวไม่ตรง ชาวนาก็เรียกว่า “คลองหลอด” หรือ “ลำหลอด” หรือ “หลอด” เหมือนกัน

เผยแพร่ในระบบออนไลน์เมื่อ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2560