นัยของธรรมเนียมการเป็นสาวของชาววัง เป็นสาวเองไม่ได้ ต้องมีผู้ใหญ่อนุญาต?

การเป็นสาวของชาววัง จะเป็นเองไม่ได้ แม้จะมีอายุมากเท่าใดก็ตาม จะต้องได้รับอนุญาตจากผู้ใหญ่ที่ดูแลอยู่ เช่น กรณีพระเจ้าลูกเธอรุ่นใหญ่ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีพระองค์เจ้าศรีวิลัยลักษณ์ กรมขุนสุพรรณภาควดี พระราชธิดาพระองค์โต ทรงได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยให้ดูแลพระขนิษฐา สมเด็จพระบรมราชชนกโปรดพระราชทานพระเกียรติยศให้เป็นผู้ทรงสั่งน้องๆ ที่ทรงโสกันต์แล้ว แต่ยังทรงเสื้อคอกระเช้าริบบิ้นร้อยรอบพระศอให้ทรงเป็นสาว โดยรับสั่งว่า

“—เจ้าหนูเมื่อไหร่จะมีพระบรมราชโองการให้น้องๆ เป็นสาวเสียที เป้งเล้งเป็นเมียฝรั่งไปตามๆ กัน—“

ซึ่งพระองค์เจ้าศรีวิลัยลักษณ์ก็ทรงจัดสั่งให้พระขนิษฐาทั้งหลายเปลี่ยนเครื่องทรงเป็นทรงสะพัก สำหรับพระราชนารีที่ทรงเป็นสาว ส่วนเด็กข้าหลวงตามพระตำหนักต่างๆ เจ้านายแต่ละตำหนักจะเป็นผู้มีรับสั่งให้เป็นสาว โดยโปรดพระราชทานเครื่องแต่งกายสำหรับเป็นสาวให้ หม่อมเจ้าจงจิตรถนอม ดิสกุล ทรงเล่าถึงการได้เป็นสาวของท่านไว้ว่า

“—สมเด็จพระปิตุจฉารับสั่งให้ข้าพเจ้าเป็นสาว ห่มผ้านุ่งผ้าลายเพื่อจะได้รับพระราชทานตราตติยจุลจอมเกล้าในงานทวีธาภิเษกในวันรุ่งขึ้น เมื่อขึ้นเฝ้าที่พระเฉลียงหน้าห้องเขียว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตรเห็นทรงมีพระราชดำรัสสัพยอกว่า ‘เจ้าขา คนถูกห่มผ้าเพราะจะต้องรับตรา’— “

ครั้งนั้นหม่อมเจ้าจงจิตรถนอมทรงเล่าว่า สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าโปรดประทานผ้าลาย 2 กุลี ผ้าม่วง ผ้ายกไหม ผ้าแพรห่ม แพรครุยไหม ผ้าห่มแถบ 40 แถบ มีสีต่างๆ กันจนครบชุดสำหรับเป็นสาว

การเป็นสาวของชาววัง ตามประสบการณ์ของพระพี่เลี้ยงหวน หงสกุล ท่านเล่าว่า

“—การเป็นสาวจะเป็นเอาเองไม่ได้ แม้จะมีอายุมากเท่าไรก็ตาม ต้องสมเด็จรับสั่งให้ห่มผ้า จึงจะได้เป็นสาว เพราะฉะนั้น ชาววัง ต้องคงใส่เสื้อชั้นในอยู่จนตัวใหญ่ๆ เวลาจะทรงโปรดให้ห่มผ้านั้นคนยังจะคอยดูอีกว่าจะเป็นชั้นหนึ่งหรือชั้นสอง แม่ได้ชั้นหนึ่ง (แม่-คุณหวน) คือสมเด็จพระพันวัสสาทรงประทานผ้าลายนุ่ง 1 กุลี ผ้าดอกเนื้อดี 1 พับ —(ต้นฉบับเลอะเลือน)—แพรจีบเนื้อดี 7 สี จีบเสร็จ เสื้อนอกผ้าเนื้อดี — แขนยาวป่องปลายแขน—ทรงสั่งให้คุณเกตุพนักงานเย็บ เมื่อได้ของประทานครบก็เป็นสาว— “

การเป็นสาวของชาววัง ก็คือการเปลี่ยนแปลงเครื่องนุ่งห่ม ซึ่งจะเปลี่ยนได้ก็ต้องโดยที่ผู้ใหญ่เห็นสมควรและซื้อหามาให้นั่นเอง

อ่านเพิ่มเติม :

• ชีวิตสาวชาววัง ใครว่าสบาย? อาหาร-เครื่องแต่งกายล้วนละเอียดซับซ้อน
• “เล่นเพื่อน” หรือ “เลสเบี้ยน” ว่าด้วยเรื่องเล่าสาวชาววัง

• สาวชาววังกับการ Shopping ดูแหล่งซื้อและสินค้าฮิต จนถึงเหตุผลที่จะควักซื้อ

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่ 

หมายเหตุ : คัดเนื้อหาส่วนหนึ่งจากหนังสือ “หอมติดกระดาน” เขียนโดย ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย (สำนักพิมพ์มติชน, 2553)

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 12 พฤศจิกายน 2560